چرا در ایران از مارکز استقبال شد؟

کاوه میرعباسی قصه گو بودن مارکز را دلیلی بر استقبال از او می داند، اسدلله امرایی نیز شیوه بدیع روایت مارکز را دلیلی بر جذابیت او.

 به گزارش نادیاتور، 10 سال از خاموشی ابدی «گابریل گارسیا مارکز»، چهره سرشناسی که با ریالیسم جادویی در ادبیات دنیا جای پای خود را محکم کرد، می گذرد.

«مارکز» که از مشهورترین نویسندگان آمریکای لاتین به حساب می آید، ششم مارس 1927 در آرکاتاکای کلمبیا متولد شد. مدت کوتاهی پس از تولد، پدر و مادرش به بارانکیلا نقل مکان کردند و «گابو» کوچک را به پدربزرگ و مادربزرگش سپردند. عقاید سیاسی و ایدیولوژیک مارکز بیشتر تحت تاثیر پدربزرگش که یک کلنل بازنشسته بود، شکل گرفت. پدربزرگ او در جنگ هزارروزه شرکت کرده بود و داستان هایی را از سختی های جنگ و شجاعت خود برای نوه اش تعریف می کرد. مارکز از این قصه ها به عنوان بن مایه آثار ادبی اش الهام گرفت. او در مصاحبه ای گفته که از بدو تولد و از زمانی که توانسته حرف بزند، این داستان ها را به خاطر می سپرده و بازگو می کرده است. رفتارهای سختگیرانه مادربزرگ هم تاثیر زیادی بر رمان «صد سال تنهایی» مارکز گذاشت.

«گابریل گارسیا مارکز» معروف به گابو، زمانی که در دانشگاه ملی کلمبیا رشته حقوق می خواند، به طور جدی وارد کار روزنامه نگاری شد. این نویسنده اولین اثر داستانی خود را در سال 1947 در روزنامه «ال اسپکتادور» چاپ کرد.

از آن پس «گابریل گارسیا مارکز» هفت سال برای نگارش اولین رمان کوتاه خود تحت تاثیر نویسندگانی چون «ویلیام فاکنر» و «ویرجینیا وولف» وقت صرف کرد. «طوفان برگ» سرانجام در سال 1955 به چاپ رسید و سپس شاهکار او «صد سال تنهایی» در سال 1967 روانه بازار کتاب شد.

«مارکز» در طول عمرش به نوشتن ادامه داد و آثاری را چون «پاییز پدرسالار» (1975) و «عشق سال های وبا» (1985) که از معروف ترین رمان هایش هستند، خلق کرد.

 او هفدهم آوریل (برابر 28 فروردین 1393)  بعد از 12 سال مبارزه با بیماری از دنیا رفت.

بهمن فرزانه در سال 1354 با ترجمه «صد سال تنهایی»، مارکز را به کتاب خوانان ایرانی معرفی کرد. این کتاب با استقبال زیادی روبه رو شد و نویسنده آن در ایران به محبوبیت فراوانی رسید. دلیل استقبال از مارکز را با مترجمان او در میان گذاشته ایم که در ادامه نظر آن ها را می خوانید:

مارکز سخت خوان نیست

کاوه میرعباسی، مترجم با تاکید بر اینکه مارکز نویسنده سخت خوانی نیست، به نادیاتور می گوید: نمی گویم مارکز آسان می نویسد ولی قطعا به دلایل مختلف نویسنده سخت خوانی نیست. نثر مارکز نثر خاصی است. اما او قصه گو است و به دلیل قصه گو بودنش و اینکه داستان گوی چیره دستی است مخاطب را جذب می کند.

 او ادامه می دهد: وقتی می گوییم نویسنده سخت خوان، آدم نویسنده ای چون ناباکوف را مجسم می کند، او واقعا بازی های لفظی عجیب دارد یا جویس که نویسنده دشوارخوانی است، یا حتی پروست که برای خیلی ها می تواند ملال آور باشد زیرا ماجرا و رویداد ندارد؛ اما کتابی مانند «صدسال تنهایی» را در نظر بگیرید که با آن همه تخیل و ماجرا و رویدادهای شگفت انگیز اصلا سخت خوان نیست. البته نثر مارکز، نثر روانی است.

 او تاکید می کند: داستان های مارکز سرراست است و مخاطب می تواند با آن ها ارتباط برقرار کند؛ البته این گونه هم نیست که عامه مردم  بخوانند و یا داستان عامه پسندی باشد اما در میان نویسندگان نخبه گرا از نویسنده های در دسترس است و لازم نیست خواننده خیلی به خود فشار بیاورد یا خیلی شکیبایی و حوصله نشان دهد تا بتواند روایت را پیگیری کند. مثلا خواندن کتاب های توماس مان  و پروست صبر زیادی می خواهد اما این اتفاق برای مارکز نمی افتد زیرا داستان هایش کشش دارد. مثلا توماس مان در کتاب «دکتر فاستوس» ده ها صفحه درباره پروانه ها نوشته است که خواندن آن صبر و شکیبایی بسیاری می طلبد. بنابراین مارکز نویسنده دیریاب و دشواری نیست، نثر زیبا و شیوایی دارد، قطعا کلمات زیادی به کار برده و غنای واژگان دارد، نمی توان منکر این موضوع شد؛ اما نویسنده دشوارنویس و دیریابی نیست.

کاوه میرعباسی خاطرنشان می کند: عامه مردم ادبیات قصه گو را ترجیح می دهند و مارکز قصه گو است و خواننده می خواهد بداند چه می شود و کتاب هایش آدم را شگفت زده می کند. شاید ملال آورترین رمانش «ژنرال در هزارتوی خود» باشد و یا رمان دشوارش «پاییز پدرسالار» است اما اکثر رمان هایش این طور نیست؛ «صدسال تنهایی» و «عشق سال های وبا» دشوار نیستند. اما قطعا یکی از نویسنده های بزرگ قرن بیستم و کل ادبیات است. او نویسنده ای است که طی دهه ها و شاید قرن ها خوانده خواهد شد.

 این مترجم آخرین اثر مارکز با عنوان «تا آگوست» را در ایران غیرقابل انتشار توصیف می کند و می گوید: با توجه به مضمونش به هیچ وجه قابل انتشار نیست. کتاب کم حجمی است. به من پیشنهاد شد ترجمه اش کنم اما زمانی که کتاب را خواندم دیدم با توجه به مضمون نمی شود ترجمه کرد؛ گاه می شود بخش هایی از کتاب را حذف یا تعدیل کرد اما این کتاب در این جا از اساس مشکل دارد.

شیوه روایت؛ دلیل استقبال از مارکز

 اسدالله امرایی، مترجم نیز درباره مارکز اظهار می کند: بدیع بودن شیوه روایت مارکز از نکاتی است که باعث شد نه فقط در ایران _ که بخش کوچکی از خوانندگانش را تشکیل می دهد _ بلکه در دنیا با استقبال خوبی روبه رو شود.

 او می افزاید: سخت خوانی مارکز بیشتر به نوع روایت، نوع نقطه گذاری و جملات بلند او برمی گردد. اما در عین حال تصاویر قشنگی خلق کرده و پیش روی خواننده  قرار می دهد. در یک لحظه می توانید چشمان تان را ببندید و بارش گل های زرد را ببینید.  او داستان هایی را نیز برای کودکان نوشته اما متاسفانه برخی از مترجمان فکر کرده اند نباید او برای کودکان می نوشته و عبارت «داستانی برای کودکان» را برداشته اند؛ «پیرمردی با بال های بسیار بزرگ» از داستان هایی است که مارکز برای کودکان نوشته و در شروع داستان می گوید آن را برای کودکان نوشته اما برخی از مترجمان گویا این موضوع را کسر شان نویسنده دانسته و آن را حذف کرده اند.

 امرایی درباره این که پیش بینی می کند نسل جدید چقدر کتاب های مارکز را بخواند، می گوید: «چو فردا شود فکر فردا کنیم»، واقعا نمی شود پیش بینی کرد که آیا نسل های آینده  کتاب های او را می خوانند و می توانند با آن ارتباط برقرار کنند یا نه؟ اما قطعا زمانی که ما می توانیم بعد از چندصد سال با شکسپیر ارتباط برقرار کنیم، نسل های آینده نیز می توانند با آثار گذشتگان ارتباط برقرار کنند و این نکته غریبی نیست. باید دید در آینده کتابخوانی چگونه خواهد شد؛ اما آن چه مسلم است این است که ادبیات چون با روح و روان آدمی سروکار دارد، ممکن است هر نسلی نکته تازه ای در داستان پیدا کند.

 پایان خبر نادیاتور