اجرا گذاشتن مهریه با قانون جدید (۱۴۰۳) | راهنمای جامع حقوقی
قانون جدید اجرا گذاشتن مهریه
قانون جدید اجرا گذاشتن مهریه بر مقررات پیشین تاکید داشته و به زن امکان مطالبه مهریه از طریق دادگاه یا ثبت را می دهد، با این تفاوت که جنبه کیفری جلب و حبس زوج عمدتاً به ۱۱۰ سکه محدود شده و طرح های جدیدی برای کاهش این سقف در دست بررسی است. مهریه، یکی از حقوق مالی زن در عقد نکاح است که از اهمیت ویژه ای در نظام حقوقی ایران برخوردار است. آگاهی از قوانین و رویه های مربوط به مطالبه و اجرا گذاشتن مهریه نه تنها برای زوجین، بلکه برای خانواده ها و فعالان حقوقی نیز ضروری است. تحولات اخیر و طرح های پیشنهادی در مجلس شورای اسلامی پیرامون مهریه، ابهامات و سوالات متعددی را در جامعه ایجاد کرده است. شناخت صحیح این قوانین جدید مهریه و تفاوت های آن با رویه های گذشته، می تواند از بروز بسیاری از مشکلات حقوقی و مالی جلوگیری کند و افراد را در تصمیم گیری های آگاهانه یاری رساند. این مقاله با هدف تبیین جامع قانون جدید اجرا گذاشتن مهریه، به بررسی ابعاد مختلف آن، از جمله انواع مهریه، روش های قانونی مطالبه، حقوق و دفاعیات زوج، و آخرین تحولات و شایعات می پردازد تا راهنمایی معتبر و کاربردی برای تمامی ذینفعان باشد.
مفهوم مهریه و ابعاد حقوقی آن
مهریه به مالی اطلاق می شود که به موجب عقد نکاح، مرد مکلف به پرداخت آن به زن است. این حق مالی به محض وقوع عقد، به مالکیت زن درمی آید و او می تواند هر زمان که بخواهد، آن را مطالبه کند. این مالکیت، حتی پیش از برقراری رابطه زناشویی یا تمکین زن نیز پابرجا است و تنها با ابراء (بخشیدن) یا بذل مهریه توسط زن، از بین می رود.
تعریف قانونی مهریه بر اساس ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی
ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی به صراحت بیان می دارد: به مجرد عقد، زن مالک مهریه می شود و می تواند هر نوع تصرفی که بخواهد در آن بنماید. این ماده، بنیان اصلی حقوقی مهریه را تشکیل داده و بر حق مالکیت کامل و بلامنازع زن نسبت به مهریه تأکید دارد. مفهوم مالکیت به مجرد عقد، به این معناست که برخلاف بسیاری از دیون، مهریه نیازمند مطالبه یا سپری شدن زمان خاصی برای تعلق نیست و به محض امضای سند ازدواج، زن می تواند آن را از همسرش طلب کند.
انواع مهریه: عندالمطالبه و عندالاستطاعه
مهریه را می توان از جنبه نحوه مطالبه، به دو دسته اصلی تقسیم کرد که هر کدام آثار حقوقی متفاوتی دارند:
- مهریه عندالمطالبه: این نوع مهریه، رایج ترین شکل آن است. در مهریه عندالمطالبه، زن به محض وقوع عقد و هر زمان که اراده کند، حق مطالبه و دریافت مهریه خود را دارد. مرد مکلف است در صورت مطالبه زن، مهریه را بپردازد و عدم پرداخت آن، می تواند موجب پیگیری قانونی شود.
- مهریه عندالاستطاعه: در مهریه عندالاستطاعه، مطالبه و دریافت مهریه منوط به اثبات توانایی مالی زوج است. به عبارت دیگر، زن تنها زمانی می تواند مهریه خود را مطالبه کند که ثابت کند مرد توانایی پرداخت آن را دارد. بار اثبات تمکن مالی بر عهده زوجه است و تا زمانی که این تمکن ثابت نشود، مرد مکلف به پرداخت مهریه نیست. این نوع مهریه، معمولاً برای جلوگیری از بروز مشکلات مالی سنگین برای زوج در آینده، تعیین می شود.
انواع مهریه از نظر ماهیت
مهریه می تواند شامل هر چیزی باشد که دارای ارزش مالی بوده و جنبه مشروعیت قانونی و شرعی داشته باشد. در رویه کنونی و عرف جامعه ایران، انواع رایج مهریه عبارتند از:
- وجه نقد: مبلغ مشخصی پول که در سند ازدواج ثبت می شود. نحوه محاسبه مهریه وجه نقد در طول زمان و با نوسانات اقتصادی، بر اساس شاخص نرخ تورم بانک مرکزی به نرخ روز محاسبه می گردد.
- سکه: معمولاً سکه های بهار آزادی (تمام، نیم یا ربع) به عنوان مهریه تعیین می شوند. ارزش این سکه ها نیز بر اساس قیمت روز بازار تعیین و پرداخت می گردد.
- ملک: در برخی موارد، یک ملک مشخص یا قسمتی از آن به عنوان مهریه در نظر گرفته می شود. مشخصات کامل ملک باید در سند ازدواج درج شود.
- سایر اموال: هر نوع مال منقول یا غیرمنقول دیگری که دارای ارزش و مشروعیت قانونی باشد، مانند طلا، سهام شرکت ها، خودرو و غیره، نیز می تواند به عنوان مهریه تعیین شود.
انتخاب نوع مهریه و نحوه مطالبه آن، پیامدهای حقوقی و اجرایی خاص خود را دارد که شناخت دقیق آن ها، برای هر دو طرف عقد نکاح اهمیت حیاتی دارد.
تحولات قانونی مهریه: از ۱۱۰ سکه تا طرح های پیشنهادی
در سال های اخیر، قوانین و رویه های مرتبط با مهریه دستخوش تغییراتی شده اند که هدف از آن ها، تعدیل چالش های اجتماعی و اقتصادی ناشی از مهریه های سنگین و افزایش جمعیت کیفری زندانیان مهریه بوده است. این تغییرات، بیشتر جنبه کیفری (حبس) مهریه را هدف قرار داده اند و نه اصل مهریه را.
ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده و سقف ۱۱۰ سکه
یکی از مهم ترین تحولات در قانون جدید مهریه، مربوط به ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده مصوب سال ۱۳۹۱ است. این ماده در واقع سقف معینی را برای اعمال ضمانت اجرای کیفری (جلب و حبس) تعیین کرده است:
هرگاه مهریه در زمان وقوع عقد تا ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی یا معادل آن باشد، وصول آن مشمول مقررات ماده ۲ قانون اجرای محکومیت های مالی است. چنانچه مهریه، بیشتر از این میزان باشد، در خصوص مازاد، فقط ملائت زوج (تمکن مالی) ملاک پرداخت است.
این بدان معناست که اگر مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی باشد و زوج از پرداخت آن امتناع کند، در صورت اثبات تمکن مالی و عدم پرداخت، امکان صدور حکم جلب و حبس برای وی وجود دارد. اما اگر مهریه بیش از ۱۱۰ سکه باشد (برای مثال، ۲۰۰ سکه)، زوج تنها تا ۱۱۰ سکه می تواند تحت پیگرد کیفری قرار گیرد و برای مازاد بر آن (در این مثال، ۹۰ سکه باقی مانده)، زوجه باید توانایی مالی زوج را در دادگاه اثبات کند. در صورت عدم اثبات تمکن مالی برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، مرد بابت آن قسمت جلب و زندانی نخواهد شد، اما دین (مهریه) همچنان بر ذمه او باقی است.
تاثیر ۱۱۰ سکه بر قابلیت جلب و حبس زوج
همانطور که ذکر شد، سقف ۱۱۰ سکه تأثیر مستقیمی بر جنبه کیفری مطالبه مهریه دارد. هدف از این بند، کاهش تعداد مردانی است که به دلیل عدم توانایی در پرداخت مهریه، راهی زندان می شوند. این قانون، به نوعی توازن بین حق قانونی زن و شرایط اقتصادی و اجتماعی مرد را برقرار می کند. لازم به ذکر است که این محدودیت تنها به بحث جلب و حبس مربوط می شود و به هیچ وجه به معنای سلب حق زوجه نسبت به دریافت تمامی مهریه تعیین شده نیست. زن همچنان مالک تمامی مهریه است و می تواند تمامی آن را از طریق مدنی (معرفی اموال و توقیف) مطالبه کند.
نحوه مطالبه مازاد بر ۱۱۰ سکه (اثبات تمکن مالی)
برای مطالبه مهریه مازاد بر ۱۱۰ سکه، زوجه باید به دادگاه مراجعه کرده و با ارائه دلایل و مدارک کافی، توانایی مالی همسر خود را برای پرداخت این مبلغ اضافی اثبات کند. این مدارک می تواند شامل لیست اموال و دارایی های زوج، فیش حقوقی، گردش حساب بانکی، اسناد مالکیت و هر سند دیگری باشد که نشان دهنده استطاعت مالی مرد برای پرداخت مهریه است. در صورتی که زن نتواند تمکن مالی زوج را اثبات کند، امکان جلب و حبس برای آن قسمت از مهریه وجود نخواهد داشت، اما دادگاه حکم به پرداخت آن را صادر کرده و در صورت کشف اموال در آینده، می تواند توقیف و به زوجه پرداخت شود.
بررسی طرح های نوین و شایعات پیرامون کاهش سقف مهریه (۱۴ سکه و ۵ سکه)
در کنار قانون حمایت خانواده، طی سال های اخیر طرح های مختلفی در مجلس شورای اسلامی و سایر نهادهای مرتبط با هدف بازنگری در قانون مهریه مطرح شده است. مهم ترین این طرح ها، پیشنهاد کاهش سقف جنبه کیفری مهریه به ۱۴ یا حتی ۵ سکه است:
- بررسی طرح کاهش سقف جنبه کیفری به ۱۴ سکه: این طرح که به دفعات در رسانه ها و مجامع حقوقی مورد بحث قرار گرفته، پیشنهاد می دهد که سقف مهریه ای که برای آن می توان مرد را جلب و حبس کرد، از ۱۱۰ سکه به ۱۴ سکه کاهش یابد. استدلال موافقان این طرح، کاهش چشمگیر زندانیان مهریه و جلوگیری از سوءاستفاده های احتمالی از حق حبس است.
- وضعیت تصویب و اجرا در سال ۱۴۰۴: تا کنون، این طرح ها به قانون تبدیل نشده اند و صرفاً در مراحل بررسی و پیشنهاد قرار دارند. بنابراین، در قانون مهریه ۱۴۰۴، سقف ۱۱۰ سکه برای جنبه کیفری همچنان معتبر است و طرح های ۱۴ یا ۵ سکه، هنوز جنبه قانونی پیدا نکرده اند. هرگونه تغییر در این زمینه نیازمند تصویب مجلس و تأیید شورای نگهبان و ابلاغ رسمی است.
- محدودیت های پیشنهادی ۵ سکه: برخی از طرح ها حتی پیشنهاد کاهش سقف جنبه کیفری به ۵ سکه را نیز مطرح کرده اند. هدف از این پیشنهاد نیز، مشابه طرح ۱۴ سکه، کاهش بیشتر موارد حبس مهریه و فراهم آوردن امکان تقسیط آسان تر برای زوج است.
- نکات مهم: این طرح ها صرفاً جنبه کیفری را محدود می کنند، نه اصل مهریه را: تأکید مجدد بر این نکته حیاتی است که تمامی این طرح ها و قوانین، تنها به محدود کردن جنبه کیفری (جلب و حبس) مهریه می پردازند و به هیچ وجه اصل حق مهریه زن را نادیده نمی گیرند یا کاهش نمی دهند. زن همچنان مالک تمامی مهریه تعیین شده در سند ازدواج است و می تواند آن را از طرق مدنی (مانند توقیف اموال) مطالبه کند.
آگاهی از وضعیت کنونی این طرح ها برای هر دو طرف، ضروری است تا از اطلاعات نادرست و شایعات جلوگیری شود و تصمیم گیری ها بر پایه قوانین جاری صورت پذیرد.
راهکارهای قانونی مطالبه و اجرا گذاشتن مهریه
برای اجرا گذاشتن مهریه و وصول آن، دو مسیر اصلی قانونی وجود دارد که هر یک دارای مزایا و معایب خاص خود هستند: اداره ثبت اسناد رسمی و دادگاه خانواده. انتخاب روش مناسب بستگی به شرایط پرونده، وجود اموال مشخص از زوج و اهداف زوجه دارد.
الف) مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی
این روش، یکی از متداول ترین و در برخی موارد، سریع ترین راه های مطالبه مهریه است، به خصوص زمانی که سند ازدواج رسمی باشد و زن به دنبال توقیف اموال مشخصی از مرد است.
چه زمانی این روش ارجح است؟ (وجود مال منقول یا غیرمنقول مشخص)
مطالبه مهریه از طریق اداره ثبت اسناد رسمی زمانی ارجحیت دارد که زوجه از وجود مال یا اموال مشخصی (اعم از منقول مانند خودرو، حساب بانکی، سهام و یا غیرمنقول مانند ملک و آپارتمان) به نام زوج اطمینان داشته باشد. این روش برای توقیف اموالی که به راحتی قابل شناسایی و توقیف هستند، کارآمدتر است.
مدارک لازم و مراحل گام به گام
برای شروع فرآیند، زوجه باید به دفترخانه ازدواجی که عقد در آن جاری شده است یا دفترخانه های اسناد رسمی مراجعه کند و درخواست صدور اجراییه برای مهریه را ارائه دهد. مدارک لازم عبارتند از:
- اصل سند ازدواج
- کپی برابر اصل کارت ملی و شناسنامه زوجه
- تکمیل فرم درخواست صدور اجراییه
پس از صدور اجراییه و ابلاغ آن به زوج، اگر زوج مهریه را پرداخت نکند، زوجه می تواند اموال او را به اداره ثبت معرفی کرده و درخواست توقیف نماید. اداره ثبت، نامه ای به سازمان های مربوطه (مانند اداره ثبت اسناد و املاک، بانک مرکزی، راهنمایی و رانندگی) ارسال می کند تا اموال زوج شناسایی و توقیف شوند.
مزایا و معایب مطالبه مهریه از طریق ثبت
مزایا:
- سرعت بیشتر: در صورت وجود اموال مشخص، روند توقیف و اجرا گذاشتن مهریه از طریق ثبت، معمولاً سریع تر از دادگاه است.
- هزینه دادرسی کمتر: در این روش، زن نیازی به پرداخت هزینه های سنگین دادرسی که در دادگاه ها مطرح است، ندارد.
- امکان ممنوع الخروجی: اداره ثبت می تواند بدون نیاز به حکم دادگاه، زوج را ممنوع الخروج کند، حتی برای مبالغی بیش از ۱۱۰ سکه.
معایب:
- عدم امکان جلب زوج: از طریق اداره ثبت، امکان صدور حکم جلب و حبس برای زوج وجود ندارد. این امر تنها از طریق دادگاه و تا سقف ۱۱۰ سکه میسر است.
- محدودیت در صورت عدم وجود اموال مشخص: اگر زوجه نتواند اموالی از زوج معرفی کند، این روش عملاً کارایی خود را از دست می دهد.
ب) مطالبه مهریه از طریق دادگاه خانواده
مراجعه به دادگاه خانواده، مسیر دیگری برای مطالبه مهریه است که در شرایط خاصی ارجحیت پیدا می کند.
چه زمانی این روش ارجح است؟ (عدم وجود مال مشخص، نیاز به جلب زوج، بررسی اعسار)
این روش زمانی ارجحیت دارد که زوجه از وجود اموال مشخصی از زوج اطمینان ندارد، یا نیاز به اعمال ضمانت اجرای کیفری (جلب و حبس) برای زوج وجود دارد. همچنین در مواردی که زوج ادعای اعسار (ناتوانی مالی) دارد و لازم است توان مالی او توسط دادگاه بررسی شود، این روش مناسب تر است.
مدارک لازم و مراحل گام به گام
مراحل مطالبه مهریه از طریق دادگاه شامل:
- تنظیم دادخواست مطالبه مهریه از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی.
- مدارک لازم: اصل و کپی سند ازدواج، شناسنامه و کارت ملی زوجین.
- پرداخت هزینه دادرسی که بر اساس میزان مهریه تعیین می شود.
- ارسال دادخواست به دادگاه خانواده و تعیین وقت رسیدگی.
- حضور در جلسات دادگاه و ارائه توضیحات و مستندات.
پس از صدور حکم قطعی به نفع زوجه، پرونده وارد مرحله اجرا شده و زن می تواند درخواست صدور اجراییه کند. در این مرحله، امکان معرفی اموال و یا در صورت عدم تمکن مالی و عدم پرداخت تا سقف ۱۱۰ سکه، امکان درخواست جلب زوج وجود دارد.
مزایا و معایب مطالبه مهریه از طریق دادگاه
مزایا:
- امکان صدور حکم جلب: دادگاه می تواند در صورت عدم پرداخت مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه و عدم اثبات اعسار، حکم جلب زوج را صادر کند.
- امکان درخواست تأمین خواسته: زوجه می تواند قبل از ابلاغ دادخواست اصلی به زوج، از دادگاه درخواست تأمین خواسته (توقیف فوری اموال) کند تا از انتقال احتمالی اموال توسط زوج جلوگیری شود.
- بررسی اعسار: در این روش، دادگاه صلاحیت رسیدگی به دادخواست اعسار زوج و تعیین تکلیف پرداخت مهریه را دارد.
معایب:
- زمان بر بودن: رسیدگی به پرونده های مهریه در دادگاه ها، اغلب زمان بر است و ممکن است ماه ها به طول بینجامد.
- هزینه های دادرسی: هزینه دادرسی در دادگاه ها، به ویژه برای مهریه های با ارزش بالا، می تواند قابل توجه باشد. با این حال، زن می تواند درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی را نیز مطرح کند.
بهترین راهکار، بررسی دقیق شرایط و در صورت لزوم، مشاوره با وکیل متخصص خانواده است تا با توجه به جزئیات پرونده، مناسب ترین مسیر انتخاب شود.
جزئیات اجرایی در انواع مهریه
نحوه اجرا گذاشتن مهریه بسته به ماهیت آن (وجه نقد یا سکه) دارای نکات و ظرافت های خاصی است که آگاهی از آن ها برای هر دو طرف دعوا ضروری است.
مهریه وجه نقد
هنگامی که مهریه به صورت وجه نقد (پول رایج) تعیین می شود، چالش اصلی، حفظ ارزش آن در گذر زمان است. از این رو، قانونگذار سازوکاری برای محاسبه این نوع مهریه پیش بینی کرده است.
نحوه محاسبه به نرخ روز (شاخص بانک مرکزی)
مطابق تبصره ماده ۱۰۸۲ قانون مدنی، چنانچه مهریه وجه رایج باشد، متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه نسبت به سال اجرای عقد که توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران تعیین می گردد، و به زن پرداخت خواهد شد، مگر اینکه زوجین در حین اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند. این بدان معناست که مهریه وجه نقد، بر اساس نرخ تورم و با استفاده از شاخص قیمت سالانه که بانک مرکزی اعلام می کند، به نرخ روز محاسبه و به زوجه پرداخت می گردد. این سازوکار به منظور حفظ قدرت خرید مهریه و جلوگیری از تضییع حقوق زن در مواجهه با تورم است.
نکات مهم در صورت فوت زوج
یکی از نکات کلیدی در خصوص مهریه وجه نقد پس از فوت زوج این است که مهریه تا تاریخ فوت شوهر به نرخ روز محاسبه می شود و نه تاریخ انحصار وراثت یا تاریخ درخواست زوجه. این قاعده، برای جلوگیری از طولانی شدن روند وراثت و پرداخت مهریه، تعیین شده است.
ملاک نرخ روز پرداخت (تاریخ پرداخت یا تاریخ دادخواست)
ملاک اصلی برای محاسبه مهریه وجه نقد، نرخ روز پرداخت مهریه توسط شوهر است، نه تاریخ اقامه دعوی یا تقدیم دادخواست توسط زن. این موضوع بدان دلیل است که دین مهریه تا زمان پرداخت، به روزرسانی می شود و ارزش آن باید در زمان ایفای تعهد حفظ گردد.
مهریه سکه
مهریه سکه نیز مانند وجه نقد، دارای مقررات اجرایی خاص خود است.
اجرا گذاشتن سکه بهار آزادی، امامی، نیم سکه یا ربع سکه
مهریه می تواند شامل انواع سکه بهار آزادی (طرح قدیم یا جدید)، سکه امامی، نیم سکه یا ربع سکه باشد. آنچه مهم است، قید دقیق نوع و تعداد سکه در سند ازدواج است. در زمان مطالبه، اگر زوج قادر به پرداخت عین سکه نباشد، معادل ریالی آن بر اساس قیمت روز بازار محاسبه و پرداخت خواهد شد.
تفاوت مطالبه سکه و وجه نقد در رویه اجرایی
از نظر رویه اجرایی، تفاوت عمده ای بین مطالبه مهریه سکه و مهریه وجه نقد وجود ندارد. هر دو را می توان از طریق اداره ثبت یا دادگاه مطالبه کرد. با این حال، نوسانات شدید قیمت سکه می تواند در فرآیند اجرا و ارزش نهایی دریافتی توسط زن، تأثیرگذار باشد. در هر دو حالت، در صورت عدم پرداخت یکجا، امکان تقسیط مهریه وجود دارد و در صورتی که مهریه سکه باشد و در دادگاه حکم به پرداخت اقساط صادر شود، این اقساط نیز معمولاً به صورت سکه یا معادل ریالی آن در زمان سررسید قسط، تعیین می گردند. در واقع، در خصوص سکه، عموماً عین آن مطالبه می شود و در صورت عدم امکان پرداخت عین، معادل آن به نرخ روز پرداخت خواهد شد.
حقوق و دفاعیات زوج در مواجهه با مطالبه مهریه
در مواجهه با مطالبه مهریه از سوی زوجه، مرد نیز دارای حقوق و دفاعیاتی است که می تواند از آن ها برای تعدیل شرایط پرداخت یا جلوگیری از تضییع حقوق خود استفاده کند. شناخت این موارد برای زوجین اهمیت بسزایی دارد.
درخواست اعسار و تقسیط مهریه
یکی از مهم ترین دفاعیات مرد در برابر مطالبه مهریه، به ویژه زمانی که توانایی پرداخت یکجای آن را ندارد، درخواست اعسار است.
شرایط و نحوه ارائه دادخواست اعسار
اگر زوج قادر به پرداخت یکجای مهریه نباشد، می تواند دادخواست اعسار از پرداخت مهریه را به دادگاه ارائه دهد. دادخواست اعسار باید به همراه فهرست کامل اموال، درآمدها، هزینه ها و بدهی های زوج و همچنین معرفی حداقل دو شاهد معتبر (مطلع از وضعیت مالی زوج) باشد. دادگاه پس از بررسی دقیق این موارد و استماع شهادت شهود، در خصوص اعسار زوج تصمیم گیری می کند.
بررسی توان مالی زوج توسط دادگاه (اموال، درآمد، گردش حساب)
دادگاه برای احراز اعسار زوج، تمامی ابعاد مالی او را مورد بررسی قرار می دهد. این بررسی شامل موارد زیر است:
- اموال: بررسی اسناد مالکیت اموال منقول و غیرمنقول به نام زوج.
- درآمد: بررسی فیش حقوقی، گواهی اشتغال، اظهارنامه های مالیاتی و هرگونه منبع درآمدی دیگر.
- گردش حساب: بررسی صورت حساب های بانکی برای شناسایی تراکنش های مالی و توانایی پرداخت.
- هزینه ها و بدهی ها: در نظر گرفتن هزینه های ضروری زندگی زوج و افراد تحت تکفل وی، و همچنین سایر بدهی های قانونی.
تاثیر اعسار بر نحوه پرداخت و رفع حبس
در صورت پذیرش دادخواست اعسار، دادگاه حکم به تقسیط مهریه صادر می کند. در این حکم، معمولاً مبلغی به عنوان پیش قسط و سپس اقساط ماهانه یا دوره ای تعیین می شود. با صدور حکم قطعی تقسیط مهریه و پرداخت پیش قسط، مرد می تواند از حبس رها شده و ممنوع الخروجی او نیز در صورت پرداخت اقساط، رفع گردد.
امکان تعدیل اقساط مهریه
در صورتی که پس از صدور حکم تقسیط، وضعیت مالی زوج تغییر کند (مثلاً درآمد او کاهش یابد یا بیماری صعب العلاج پیدا کند)، او می تواند مجدداً دادخواست تعدیل اقساط مهریه را به دادگاه ارائه دهد. دادگاه با بررسی شرایط جدید، می تواند میزان اقساط را کاهش یا افزایش دهد.
مستثنیات دین
در فرآیند اجرا گذاشتن مهریه، برخی اموال زوج تحت عنوان مستثنیات دین، قابل توقیف نیستند. این قانون برای حفظ حداقل های زندگی محکوم علیه و خانواده اش وضع شده است.
تعریف مستثنیات دین (ماده ۲۴ قانون محکومیت های مالی)
مستثنیات دین به اموالی گفته می شود که بر اساس قانون، حتی در صورت محکومیت فرد به پرداخت بدهی، نمی توان آن ها را توقیف و به فروش رساند. این اموال برای حفظ کرامت انسانی و تأمین معیشت ضروری فرد و افراد تحت تکفل او لازم هستند. ماده ۲۴ قانون محکومیت های مالی به تفصیل این موارد را برشمرده است.
لیست اموالی که قابل توقیف نیستند
طبق ماده ۲۴ قانون محکومیت های مالی، مهم ترین مستثنیات دین عبارتند از:
- منزل مسکونی که عرفاً در شأن محکوم علیه در حالت اعسار او باشد.
- اثاثیه مورد نیاز زندگی که برای رفع حوائج ضروری محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی لازم است.
- آذوقه موجود به قدر احتیاج محکوم علیه و افراد تحت تکفل وی برای مدتی که عرفاً آذوقه ذخیره می شود.
- کتب و ابزار علمی و تحقیقاتی برای اهل علم و تحقیق متناسب با شأن آن ها.
- وسایل و ابزار کار کسبه، پیشه وران، کشاورزان و سایر اشخاص که برای امرار معاش ضروری آن ها و افراد تحت تکفلشان لازم است.
- تلفن مورد نیاز مدیون.
- مبلغی که در ضمن عقد اجاره به موجر پرداخت می شود، مشروط بر اینکه پرداخت اجاره بها بدون آن موجب عسر و حرج گردد و عین مستأجره مورد نیاز مدیون بوده و بالاتر از شأن او نباشد.
نحوه اعتراض به توقیف مستثنیات دین
اگر به اشتباه یا ناخواسته، یکی از اموال جزو مستثنیات دین توقیف شود، زوج می تواند با ارائه دادخواست به دادگاه، درخواست رفع توقیف از آن مال را مطرح کند. دادگاه پس از بررسی و احراز این موضوع، حکم به رفع توقیف صادر خواهد کرد.
ممنوع الخروجی زوج بابت مهریه
ممنوع الخروجی یکی از ابزارهای فشار برای مطالبه مهریه است که می تواند از طریق ثبت یا دادگاه اعمال شود.
شرایط اعمال ممنوع الخروجی از طریق ثبت و دادگاه
از طریق اداره ثبت: زوجه می تواند با مراجعه به اداره ثبت اسناد و املاک و درخواست صدور اجراییه مهریه، همزمان درخواست ممنوع الخروجی زوج را نیز مطرح کند. در این روش، نیازی به اثبات تمکن مالی برای ممنوع الخروجی نیست و حتی برای مهریه های بالاتر از ۱۱۰ سکه نیز قابل اعمال است.
از طریق دادگاه: پس از صدور حکم قطعی مطالبه مهریه و صدور اجراییه توسط دادگاه، زوجه می تواند درخواست ممنوع الخروجی زوج را به دادگاه ارائه دهد.
امکان رفع ممنوع الخروجی با تقسیط و پرداخت اقساط
در صورتی که حکم تقسیط مهریه برای زوج صادر شود و وی اقدام به پرداخت پیش قسط و اقساط معین شده نماید، می تواند با ارائه مدارک پرداخت به مرجع ذی ربط (اداره ثبت یا دادگاه)، درخواست رفع ممنوع الخروجی خود را مطرح کند. این امر به زوج این امکان را می دهد که با حفظ تعهدات مالی خود، به سفرهای خارجی یا امور تجاری خود بپردازد.
بررسی شایعات و واقعیت های پیرامون قانون مهریه ۱۴۰۴
همواره در مورد قوانین مربوط به خانواده، به ویژه مهریه، شایعات و اخبار ضد و نقیض زیادی مطرح می شود. برای تصمیم گیری آگاهانه، تفکیک واقعیت از شایعه ضروری است، به خصوص در خصوص قانون جدید مهریه ۱۴۰۴.
وضعیت تصویب طرح ۱۴ سکه: آیا قانون جدید مهریه ۱۴ سکه تصویب شده است؟
یکی از پرتکرارترین سوالات در محافل اجتماعی و حقوقی، این است که آیا قانون جدید مهریه ۱۴ سکه تصویب شد؟ پاسخ قاطعانه این است که خیر، تا کنون هیچ قانونی مبنی بر کاهش سقف مهریه یا جنبه کیفری آن به ۱۴ سکه به تصویب نهایی نرسیده است. این موضوع در حد یک طرح پیشنهادی در مجلس شورای اسلامی مطرح بوده و هنوز مراحل قانونی لازم برای تبدیل شدن به قانون را طی نکرده است. بنابراین، در حال حاضر، سقف ۱۱۰ سکه برای جنبه کیفری مهریه (امکان جلب و حبس) کماکان معتبر است.
آیا مالیات بر مهریه اجرایی شده است؟ (پاسخ شفاف به این پرسش رایج)
یکی دیگر از شایعات پررنگ در سال های اخیر، مربوط به مالیات مهریه است. این پرسش که آیا مالیات بر مهریه اجرایی شده است؟ نیز با پاسخ منفی همراه است. هیچ گونه قانون مصوبی مبنی بر اخذ مالیات مستقیم از مهریه به هنگام عقد یا مطالبه آن، وجود ندارد و شایعات در این زمینه بی اساس است. آنچه ممکن است در برخی موارد به عنوان مالیات مطرح شود، مربوط به نقل و انتقال اموال (مانند ملک) در زمان اجرای مهریه است که این مالیات بر نقل و انتقال دارایی است، نه بر خود مهریه.
تاثیر ازدواج مجدد زن بر مهریه
ازدواج مجدد زن پس از طلاق، تأثیری بر حق او نسبت به دریافت مهریه ندارد. زن پس از طلاق، همچنان مالک مهریه خود است و می تواند آن را مطالبه کند، مگر اینکه پیش از طلاق و به موجب یک سند رسمی، آن را به مرد بخشیده باشد (ابراء کرده باشد). حتی در صورت جاری شدن عقد موقت نیز این حق پا برجاست. لذا، ازدواج مجدد زوجه، مرد را از تعهد پرداخت مهریه معاف نمی کند.
وضعیت حق حبس دختر باکره با پرداخت پیش قسط
حق حبس، به زنی که تمکین خاص نکرده و باکره است، اجازه می دهد تا پیش از دریافت تمام مهریه، از تمکین خودداری کند. این حق در فقه و قانون مدنی به رسمیت شناخته شده است. در خصوص حق حبس دختر باکره و پرداخت پیش قسط، قانونگذار پیش بینی کرده است که اگر مرد حتی قسمتی از مهریه را بپردازد، حق حبس زن ساقط می شود. به عبارت دیگر، با پرداخت حتی یک پیش قسط یا قسمتی از مهریه، زن دیگر نمی تواند به استناد حق حبس، از تمکین خودداری کند. این قاعده برای جلوگیری از سوءاستفاده از حق حبس و تشویق به حل و فصل مسالمت آمیز اختلافات است. البته، این به معنای سلب حق مطالبه بقیه مهریه نیست و زن می تواند مابقی مهریه خود را از راه های قانونی مطالبه کند.
نتیجه گیری
در این مقاله به بررسی جامع قانون جدید اجرا گذاشتن مهریه، ابعاد حقوقی و رویه های اجرایی آن پرداختیم. مشخص شد که مهریه، حقی مالی برای زن است که به مجرد عقد نکاح به مالکیت او درمی آید. همچنین تفاوت های اساسی بین مهریه عندالمطالبه و عندالاستطاعه و تأثیر آن ها بر نحوه مطالبه مورد بررسی قرار گرفت. یکی از مهم ترین نکات، محدودیت اعمال جنبه کیفری (جلب و حبس) برای مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه به موجب ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده بود، در حالی که برای مازاد بر آن، تنها اثبات تمکن مالی زوج توسط زوجه ملاک است. همچنین، روش های مطالبه مهریه از طریق ثبت و مطالبه مهریه از طریق دادگاه با مزایا و معایب هر یک تبیین گردید.
نکات کلیدی دیگر شامل نحوه محاسبه مهریه وجه نقد به نرخ روز و جایگاه مستثنیات دین در فرآیند توقیف اموال بود. در نهایت، با بررسی آخرین شایعات و واقعیت ها در مورد قانون جدید مهریه ۱۴ سکه و مالیات مهریه، به این نتیجه رسیدیم که بسیاری از این اخبار صرفاً در حد طرح یا شایعه باقی مانده اند و مبنای قانونی ندارند.
با توجه به پیچیدگی های حقوقی و تغییرات احتمالی در قوانین، توصیه اکید می شود که هر دو طرف (زوج و زوجه) قبل از هرگونه اقدام حقوقی، با وکیل متخصص خانواده مشورت کنند. اهمیت مشاوره حقوقی در این زمینه، برای جلوگیری از تضییع حقوق، اتخاذ تصمیمات آگاهانه و پیشگیری از بروز مشکلات حقوقی آتی، غیرقابل انکار است. آگاهی از قوانین، بهترین راهکار برای مدیریت صحیح تعهدات و حقوق مرتبط با مهریه است.
سوالات متداول
قانون جدید مهریه از کی اجرا می شود؟
قانون اصلی و جاری مهریه، یعنی ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده که سقف ۱۱۰ سکه را برای جنبه کیفری تعیین کرده است، از سال ۱۳۹۱ اجرا می شود. طرح هایی مانند کاهش سقف به ۱۴ سکه، هنوز در مرحله بررسی در مجلس هستند و به قانون تبدیل نشده اند. بنابراین، هیچ تاریخ دقیقی برای اجرای «قانون جدید ۱۴ سکه» وجود ندارد و قوانین فعلی همچنان معتبر هستند.
آیا سقف مهریه در قانون جدید ۱۴ سکه است یا ۱۱۰ سکه؟
سقف مهریه برای مطالبه و تعیین میزان آن، همچنان بر اساس توافق زوجین و آنچه در سند ازدواج ثبت می شود، نامحدود است. اما سقف ۱۱۰ سکه برای جنبه کیفری (امکان جلب و حبس) مرد در صورت عدم پرداخت مهریه معتبر است. طرح کاهش این سقف به ۱۴ سکه صرفاً یک پیشنهاد بوده و هنوز به قانون تبدیل نشده است.
آیا در قانون جدید مهریه زندان دارد؟
بله، در قانون جدید مهریه (همان قانون حمایت خانواده ۱۳۹۱)، مهریه تا سقف ۱۱۰ سکه تمام بهار آزادی، در صورت عدم پرداخت و اثبات تمکن مالی زوج، همچنان می تواند منجر به صدور حکم جلب و حبس برای مرد شود. برای مازاد بر ۱۱۰ سکه، زندان ندارد و زوجه باید تمکن مالی زوج را اثبات کند.
میزان حق ثبت مهریه در قانون جدید چقدر است و آیا مالیات مهریه پرداخت می شود؟
میزان حق ثبت مهریه بر اساس تعرفه های مصوب دفاتر اسناد رسمی است و مالیات خاصی تحت عنوان «مالیات مهریه» در زمان ثبت عقد یا مطالبه آن دریافت نمی شود. شایعات در این زمینه صحت ندارد. آنچه ممکن است مطرح شود، مالیات بر نقل و انتقال اموال (مانند ملک) در زمان اجرای مهریه است.
اگر مهریه عندالاستطاعه باشد، باز هم می شود آن را اجرا گذاشت؟
بله، مهریه عندالاستطاعه را نیز می توان اجرا گذاشتن مهریه، اما پیش شرط آن، اثبات تمکن مالی زوج توسط زوجه در دادگاه است. تا زمانی که زن نتواند توانایی مالی مرد را برای پرداخت مهریه ثابت کند، حکم به پرداخت صادر نمی شود و امکان توقیف اموال یا جلب نیز وجود نخواهد داشت.
آیا در صورت فوت زوج، مهریه به نرخ روز محاسبه می شود؟
بله، اگر مهریه وجه نقد باشد، در صورت فوت زوج، مهریه تا تاریخ فوت او به نرخ روز (بر اساس شاخص بانک مرکزی) محاسبه و از ماترک (اموال به جا مانده از متوفی) پرداخت می شود. این محاسبه شامل تاریخ انحصار وراثت یا درخواست زن نمی شود.
اگر مهریه را قبلاً بخشیده باشم، می توانم آن را برگردانم؟
اگر مهریه را به صورت «ابراء» (اسقاط دین) بخشیده باشید و این بخشش به صورت رسمی و با قصد کامل انجام شده باشد، امکان بازگرداندن آن وجود ندارد. اما اگر به صورت «بذل» (بخشش با قابلیت رجوع) بوده باشد، در برخی شرایط خاص می توان رجوع کرد. مشاوره با وکیل در این زمینه ضروری است.
چه اقداماتی برای جلوگیری از انتقال اموال زوج می توان انجام داد؟
برای جلوگیری از انتقال اموال زوج، زوجه می تواند از طریق دادگاه درخواست «تأمین خواسته» کند. با این درخواست، دادگاه قبل از ابلاغ دادخواست اصلی به زوج، دستور توقیف اموال او را صادر می کند. در صورت مطالبه از طریق ثبت نیز امکان توقیف اموال معرفی شده وجود دارد.
چه زمانی می توان درخواست تعدیل اقساط مهریه را مطرح کرد؟
پس از صدور حکم تقسیط مهریه، اگر وضعیت مالی زوج (درآمد، هزینه ها، بیماری) به طور چشمگیری تغییر کند، او می تواند با ارائه دادخواست «تعدیل اقساط مهریه» به دادگاه، درخواست کند که میزان اقساط متناسب با شرایط جدید او کاهش یا افزایش یابد.
آیا مهریه های تعیین شده در گذشته (قبل از قوانین جدید) مشمول این تغییرات می شوند؟
قوانین جدید مهریه، به خصوص ماده ۲۲ قانون حمایت خانواده (سقف ۱۱۰ سکه برای جنبه کیفری)، شامل مهریه هایی می شود که قبل از تصویب این قانون تعیین شده اند نیز می گردد. بنابراین، قانون جدید اجرا گذاشتن مهریه عطف به ماسبق می شود و این محدودیت ها برای تمامی مهریه ها اعمال می گردد.
اگر مرد درخواست طلاق دهد، آیا باید تمام مهریه را بپردازد؟
بله، در صورت درخواست طلاق از سوی مرد، او مکلف به پرداخت تمامی مهریه تعیین شده است. پرداخت مهریه از پیش نیازهای صدور حکم طلاق از سوی مرد محسوب می شود. در صورت عدم توانایی پرداخت یکجا، دادگاه حکم تقسیط مهریه را صادر خواهد کرد.
چگونه می توان پرداخت مهریه را به صورت قانونی اثبات کرد؟
بهترین راه برای اثبات پرداخت مهریه، دریافت رسید رسمی از دفترخانه اسناد رسمی (تحت عنوان سند رسمی وصول مهریه) یا از طریق اجرای احکام دادگاه است. همچنین، واریز وجه به حساب بانکی زوجه با ذکر عنوان «بابت مهریه» می تواند به عنوان مستند پرداخت مورد استفاده قرار گیرد.
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "اجرا گذاشتن مهریه با قانون جدید (۱۴۰۳) | راهنمای جامع حقوقی" هستید؟ با کلیک بر روی قوانین حقوقی، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "اجرا گذاشتن مهریه با قانون جدید (۱۴۰۳) | راهنمای جامع حقوقی"، کلیک کنید.