اقیانوسی تازه در حال شکل گیری است/ آفریقا به زودی دو تکه می شود
تینا مزدکی_دانشمندان نشانه هایی بسیار شگفت انگیزتر را در زیر سطح زمین شناسایی کرده اند که بر اساس آن ها گفته می شود شکافی عظیم در حال پدیدار شدن در شرق آفریقاست؛ رخدادی که آینده ی این قاره را به گونه ای دگرگون می کند. طی این رویداد زمین شناختی عظیم که در شرق آفریقا در جریان است در عمق پوسته ی زمین نیروهای تکتونیکی به تدریج قاره ی آفریقا را از هم جدا می کنند. این گسست آرام که گمان می رفت بسیار آهسته پیش برود حالا با سرعتی بیش از انتظار پیش می رود و ممکن است در نهایت به پیدایش اقیانوسی تازه بینجامد.
شکافی که قاره را تغییر می دهد
از موزامبیک در جنوب تا دریای سرخ در شمال سامانه ی شکاف شرق آفریقا شبکه ای عظیم از گسل هاست که مرز بین صفحه ی تکتونیکی آفریقا و سومالی را نشان می دهد. این صفحات سالانه با سرعتی حدود ۰٫۸ سانتی متر از هم دور می شوند و لبه ی شرقی قاره را از بخش باقی مانده ی آفریقا جدا می کنند. اگرچه این سرعت کم به نظر می رسد اما رویدادهای زمین شناختی مانند زمین لرزه ها و فعالیت های آتشفشانی می توانند به شکل چشمگیری این روند را شتاب دهند.
یکی از نمونه های بارز این دگرگونی را می توان در منطقه ی عفار در اتیوپی مشاهده کرد. در سال ۲۰۰۵ زمین به ناگاه و در پی زنجیره ای از رویدادها شکافته شد. در عرض تنها چند هفته بیش از ۴۲۰ زمین لرزه این منطقه را لرزاند و شکافی ۶۰ کیلومتری با عمقی تا ۱۰ متر در آن پدید آورد. زمین شناسان شگفت زده بودند؛ چیزی که به طور معمول قرن ها طول می کشید تنها در چند روز رخ داد. این تغییر ناگهانی در سرعت کارشناسان را واداشت تا جدول زمانی خود را بازنگری کنند: چیزی که پیش تر گمان می رفت ده ها میلیون سال طول بکشد اکنون ممکن است تنها در عرض یک میلیون سال ـ یا حتی سریع تر ـ رخ دهد.
منظره ی در حال دگرگونی شرق آفریقا
شکاف شرق آفریقا در جهان بی همتاست. این تنها جایی روی زمین است که دانشمندان می توانند فرآیند شکافتن یک قاره و شکل گیری یک اقیانوس را در زمان واقعی مشاهده کنند؛ در عین حال واضح است که پیامدهای بلندمدت این روند دگرگون کننده خواهد بود. با گسترش شکاف شاخ آفریقا که کشورهایی مانند سومالی جیبوتی و کنیا را در بر می گیرد در نهایت از خشکی اصلی جدا خواهد شد و به صورت جزیره ای در دل حوضه ی اقیانوسی جدید درمی آید. ابعاد این دگرگونی جغرافیایی عظیم است.
خط ساحلی پیش بینی شده برای این جرم زمین آینده ممکن است از منطقه ی عفار در نزدیکی دریای سرخ تا مرز تانزانیا امتداد یابد. اگرچه دانشمندان نمی توانند شکل نهایی این چشم انداز را پیش بینی کنند اما خطوط شکست زمین پیش تر نمایان شده اند و در سراسر هزاران کیلومتر دره های عمیق و زمین های ناهموار پدید آورده اند. دره ی بزرگ ریفت که بیش از ۶۰۰۰ کیلومتر از شمال تا جنوب امتداد دارد یکی از برجسته ترین نشانه های این نیروهای تکتونیکی است.
زمین شناسی این منطقه تحت تأثیر نقطه ی تلاقی سه صفحه ی تکتونیکی است: آفریقایی سومالی و عربی و جدایی آرام این صفحات فشار عظیمی در پوسته ی زمین ایجاد می کند که سرانجام با فعالیت های لرزه ای آزاد می شود. وقتی این اتفاق می افتد زمین واقعاً از هم می پاشد.
پیامدهایی فراتر از زمین شناسی
جدا شدن شرق آفریقا پیامدهایی گسترده به همراه دارد. از نظر اقتصادی ممکن است الگوهای تجارت منطقه ای را تغییر دهد. کشورهایی چون زامبیا و اوگاندا که اکنون محصور در خشکی اند در آینده ممکن است به اقیانوس دسترسی پیدا کنند و مسیرهای تازه ای برای تجارت و توسعه پدید آید. خطوط ساحلی جدیدی شکل خواهد گرفت و ممکن است به ساخت بنادر و قطب های زیرساختی تازه منجر شود. از دیدگاه زیست محیطی پدید آمدن یک محیط دریایی در جایی که اکنون خشکی ست تغییرات چشمگیری در تنوع زیستی به همراه خواهد داشت. کل زیست بوم ها باید خود را با شرایط تازه وفق دهند و زیستگاه های جدیدی شکل خواهد گرفت.
در همین حال دولت های منطقه باید با چالش های یک زمین در حال تغییر روبه رو شوند؛ از تهدید افزایش سطح دریا گرفته تا خطر دائمی زمین لرزه ها و فوران های آتشفشانی. جایگاه استراتژیک شاخ آفریقا بُعد دیگری به این موضوع می بخشد. این منطقه در نزدیکی ورودی دریای سرخ و کانال سوئز واقع شده و گذرگاهی حیاتی برای کشتیرانی جهانی ست. هرگونه اختلال تکتونیکی بزرگ در اینجا می تواند فراتر از مرزهای آفریقا اثرگذار باشد.
رقابت دانشمندان برای درک جدول زمانی
در حال حاضر آینده همچنان نامشخص است. کارشناسان بر این باورند که آفریقا در حال گسست است اما جدول زمانی دقیق و شکل نهایی این دگرگونی همچنان موضوع پژوهش و بحث است. برخی از دانشمندان در مورد فرضیه ی شتاب گرفتن این روند تردید دارند و می گویند که جابه جایی های تکتونیکی همیشه روندی خطی ندارند و ممکن است پس از دوره هایی از فعالیت شدید آهسته شوند. با این حال رویدادهای سال ۲۰۰۵ نقطه ی عطفی در نگاه زمین شناسان به این دگرگونی به شمار می آید.
پدیدار شدن ناگهانی یک شکاف عظیم در چنین بازه ی زمانی کوتاهی به مثابه ی زنگ هشداری بود و تأییدی بر این واقعیت که هرچند تغییرات زمین معمولاً تدریجی اند گاهی می توانند با جهشی شگفت انگیز رخ دهند.
منبع: indiandefencereview
۲۲۷۳۲۳
آیا شما به دنبال کسب اطلاعات بیشتر در مورد "اقیانوسی تازه در حال شکل گیری است/ آفریقا به زودی دو تکه می شود" هستید؟ با کلیک بر روی پزشکی، اگر به دنبال مطالب جالب و آموزنده هستید، ممکن است در این موضوع، مطالب مفید دیگری هم وجود داشته باشد. برای کشف آن ها، به دنبال دسته بندی های مرتبط بگردید. همچنین، ممکن است در این دسته بندی، سریال ها، فیلم ها، کتاب ها و مقالات مفیدی نیز برای شما قرار داشته باشند. بنابراین، همین حالا برای کشف دنیای جذاب و گسترده ی محتواهای مرتبط با "اقیانوسی تازه در حال شکل گیری است/ آفریقا به زودی دو تکه می شود"، کلیک کنید.