انواع صرافی های ارز دیجیتال

صرافی های ارز دیجیتال بسترهایی برای خرید و فروش رمزارزها هستند. این پلتفرم های معاملاتی به طور کلی به سه دسته اصلی صرافی متمرکز (CEX) صرافی غیرمتمرکز (DEX) و صرافی ترکیبی تقسیم می شوند که هر کدام ساختار ویژگی ها و مزایا و معایب خاص خود را دارند.

بازار ارزهای دیجیتال با سرعت زیادی در حال تکامل است و صرافی ها به عنوان قلب تپنده این بازار نقش حیاتی در دسترسی کاربران به دارایی های دیجیتال ایفا می کنند. انتخاب صرافی مناسب یکی از اولین و مهم ترین گام ها برای ورود به دنیای کریپتوکارنسی است. انواع مختلفی از پلتفرم های مبادلاتی وجود دارند که هر کدام رویکرد متفاوتی برای تسهیل معاملات دارند. شناخت این تفاوت ها به کاربران کمک می کند تا با توجه به نیازها سطح دانش و اولویت های خود (مانند امنیت راحتی استفاده تنوع رمزارزها یا حفظ حریم خصوصی) بهترین گزینه را انتخاب کنند. این پلتفرم ها از مدل های کاملاً سنتی و شبیه به کارگزاری های بورس تا مدل های کاملاً نوآورانه و مبتنی بر فناوری بلاکچین متغیر هستند و درک عملکرد هر یک برای فعالیت موفق در این حوزه ضروری است.

صرافی متمرکز (CEX)

صرافی های متمرکز ارز دیجیتال که با نام اختصاری CEX (Centralized Exchange) شناخته می شوند رایج ترین و پرکاربردترین نوع پلتفرم های معاملاتی رمزارز در سطح جهان هستند. این صرافی ها توسط یک نهاد یا شرکت واحد اداره و کنترل می شوند دقیقاً مشابه کارگزاری های سنتی در بازارهای مالی مانند بورس اوراق بهادار یا فارکس. در مدل متمرکز کاربران دارایی های دیجیتال خود را به کیف پول های تحت کنترل صرافی واریز می کنند. بنابراین صرافی نقش واسطه و امانت دار را ایفا می کند و مسئولیت نگهداری و امنیت دارایی های کاربران را بر عهده دارد.

فرآیند معاملات در صرافی های متمرکز بر اساس مدل دفتر سفارش (Order Book) عمل می کند. در این مدل سفارشات خرید (Buy Orders) و فروش (Sell Orders) کاربران مختلف در یک لیست مرکزی جمع آوری شده و موتور تطبیق (Matching Engine) صرافی به صورت خودکار خریداران و فروشندگان را با بهترین قیمت های موجود به هم متصل می کند. تمام تراکنش ها و تسویه ها به صورت داخلی در پایگاه داده صرافی انجام می شوند و تنها هنگام واریز یا برداشت رمزارز تراکنش بر روی بلاکچین ثبت می شود. این ساختار متمرکز به صرافی اجازه می دهد تا بر تمام فعالیت های پلتفرم نظارت داشته باشد و قوانین و مقررات خاص خود را اعمال کند.

صرافی های متمرکز اغلب خدمات متنوعی فراتر از خرید و فروش ساده ارائه می دهند از جمله معاملات مارجین قراردادهای آتی استیکینگ وام دهی و ابزارهای تحلیلی. این تنوع خدمات و همچنین رابط کاربری معمولاً ساده و کاربرپسند باعث شده است که صرافی های متمرکز انتخاب اول بسیاری از کاربران به خصوص تازه کارها باشند. با این حال ماهیت متمرکز بودن این پلتفرم ها چالش ها و ریسک هایی نیز به همراه دارد که در ادامه به آن ها پرداخته می شود.

ویژگی های صرافی متمرکز

یکی از بارزترین ویژگی های صرافی متمرکز وجود یک نهاد مرکزی کنترل کننده است. این نهاد مسئولیت مدیریت نگهداری سرورها اجرای قوانین و مقررات و ارائه خدمات پشتیبانی به کاربران را بر عهده دارد. این ساختار مدیریتی باعث می شود که صرافی بتواند فرآیندهای داخلی خود را بهینه کرده و سرعت و کارایی بالایی در پردازش سفارشات و انجام معاملات داشته باشد. مدل دفتر سفارش که در این صرافی ها استفاده می شود امکان مشاهده شفاف عمق بازار و قیمت های لحظه ای را برای معامله گران فراهم می کند.

ویژگی مهم دیگر فرآیندهای احراز هویت (KYC – Know Your Customer) و مبارزه با پولشویی (AML – Anti-Money Laundering) است. اکثر صرافی های متمرکز به خصوص آن هایی که در کشورهای با قوانین مالی سخت گیرانه فعالیت می کنند از کاربران می خواهند که هویت خود را با ارائه مدارک شناسایی تأیید کنند. این فرآیندها با هدف افزایش شفافیت جلوگیری از فعالیت های غیرقانونی و رعایت مقررات دولتی انجام می شوند. اگرچه ممکن است برای برخی کاربران ناخوشایند باشد اما این ویژگی باعث می شود صرافی های متمرکز مورد پذیرش نهادهای نظارتی قرار گیرند و امکان همکاری با سیستم بانکی سنتی را داشته باشند.

صرافی های متمرکز معمولاً تنوع بالایی از رمزارزها را لیست می کنند از رمزارزهای بزرگ و شناخته شده مانند بیت کوین و اتریوم گرفته تا آلت کوین های کوچک تر. این پلتفرم ها به دلیل حجم بالای معاملات از نقدینگی قابل توجهی برخوردارند که به معامله گران اجازه می دهد سفارشات بزرگ را بدون ایجاد نوسانات شدید در قیمت اجرا کنند. همچنین ارائه ابزارهای معاملاتی پیشرفته مانند حد سود (Take Profit) و حد ضرر (Stop Loss) و انواع مختلف سفارش گذاری (بازار محدود OCO و غیره) از دیگر ویژگی های کلیدی این صرافی ها محسوب می شود که آن ها را برای معامله گران حرفه ای جذاب می کند.

مزایای صرافی متمرکز

یکی از اصلی ترین مزایای صرافی های متمرکز سهولت استفاده و رابط کاربری معمولاً ساده و کاربرپسند آن هاست. این پلتفرم ها طوری طراحی شده اند که حتی کاربران تازه وارد به دنیای رمزارزها نیز بتوانند به راحتی در آن ها ثبت نام کرده دارایی واریز کنند و شروع به معامله نمایند. فرآیند خرید و فروش در این صرافی ها شباهت زیادی به پلتفرم های معاملاتی سنتی دارد که این خود منحنی یادگیری را برای بسیاری از افراد کوتاه می کند.

سرعت بالای انجام معاملات و نقدینگی عمیق از دیگر مزایای مهم CEXهاست. به دلیل اینکه تطبیق سفارشات و تسویه تراکنش ها به صورت داخلی و خارج از بلاکچین انجام می شود سرعت اجرای سفارشات بسیار بالا است. همچنین وجود تعداد زیادی خریدار و فروشنده در یک پلتفرم متمرکز باعث ایجاد نقدینگی بالا می شود که اجرای سریع و آسان معاملات در حجم های مختلف را ممکن می سازد و باعث کاهش اسپرد (تفاوت قیمت خرید و فروش) می شود.

ارائه خدمات مشتری و پشتیبانی نیز از نقاط قوت صرافی های متمرکز است. در صورت بروز مشکل در حساب کاربری واریز برداشت یا انجام معاملات کاربران می توانند از طریق کانال های ارتباطی مختلف مانند چت آنلاین ایمیل یا تیکت با تیم پشتیبانی صرافی تماس بگیرند و کمک دریافت کنند. این سطح از پشتیبانی در صرافی های غیرمتمرکز معمولاً وجود ندارد. علاوه بر این صرافی های متمرکز اغلب ابزارها و منابع آموزشی متنوعی را برای کاربران خود فراهم می کنند.

دسترسی به ابزارهای معاملاتی پیشرفته مانند معاملات اهرمی (Leverage Trading) معاملات مارجین (Margin Trading) و قراردادهای آتی (Futures Contracts) که امکان کسب سود از نوسانات قیمت در هر دو جهت (صعودی و نزولی) را فراهم می کنند از دیگر مزایای مهم صرافی های متمرکز برای معامله گران با تجربه است. این ابزارها به کاربران اجازه می دهند با سرمایه کمتر پوزیشن های بزرگ تری بگیرند هرچند ریسک بالاتری نیز دارند.

معایب صرافی متمرکز

بزرگترین نقطه ضعف صرافی های متمرکز ماهیت امانت داری آن ها است. در این مدل کاربران کنترل کلیدهای خصوصی کیف پول های خود را به صرافی واگذار می کنند. این بدان معناست که کاربران مالک واقعی دارایی های خود نیستند بلکه تنها یک طلبکار از صرافی محسوب می شوند. این مدل نه کلیدهای شما نه بیت کوین های شما (Not Your Keys, Not Your Bitcoin) نامیده می شود و ریسک های قابل توجهی را به همراه دارد.

یکی از این ریسک ها خطر هک شدن صرافی است. به دلیل نگهداری حجم بالایی از دارایی های دیجیتال کاربران در یک مکان مرکزی صرافی های متمرکز هدف جذابی برای هکرها هستند. در طول سال ها شاهد حملات سایبری متعددی به صرافی های بزرگ و کوچک بوده ایم که منجر به سرقت مقادیر زیادی رمزارز از کاربران شده است. اگرچه بسیاری از صرافی ها اقدامات امنیتی پیشرفته ای را اجرا می کنند و برخی حتی صندوق های بیمه برای پوشش خسارات احتمالی دارند اما ریسک از دست دادن دارایی ها به دلیل هک یا نقص امنیتی همیشه وجود دارد.

ریسک دیگر سانسور و مسدود شدن حساب کاربری است. از آنجایی که صرافی متمرکز تحت کنترل یک نهاد واحد است و معمولاً از قوانین دولتی پیروی می کند این امکان وجود دارد که حساب کاربری شما بدون اطلاع قبلی مسدود شده یا دسترسی شما به دارایی هایتان محدود شود. این اتفاق ممکن است به دلایل مختلفی مانند فعالیت های مشکوک (از نظر صرافی) تحریم ها یا دستورات قضایی رخ دهد. این مسئله با فلسفه تمرکززدایی و کنترل کامل بر دارایی ها که در قلب فناوری بلاکچین قرار دارد در تضاد است.

کمی حریم خصوصی و نیاز به احراز هویت نیز از معایب CEXها محسوب می شود. برای بسیاری از کاربران رمزارز که به دنبال حفظ حریم خصوصی مالی خود هستند اجباری بودن فرآیند KYC/AML یک نقطه ضعف بزرگ است. ارائه مدارک شناسایی و اطلاعات شخصی به یک نهاد مرکزی می تواند اطلاعات مالی کاربران را در معرض خطر قرار دهد یا در صورت نشت اطلاعات حریم خصوصی آن ها را نقض کند. همچنین ساختار متمرکز باعث می شود که صرافی ها تحت فشار قوانین و مقررات دولتی قرار گیرند که ممکن است در آینده منجر به محدودیت های بیشتری برای کاربران شود.

صرافی غیرمتمرکز

صرافی های غیرمتمرکز یا DEX (Decentralized Exchange) رویکردی کاملاً متفاوت نسبت به CEXها برای تسهیل مبادلات رمزارز دارند. همانطور که از نامشان پیداست این صرافی ها توسط یک نهاد مرکزی کنترل نمی شوند. در عوض عملیات آن ها بر روی بلاکچین و با استفاده از قراردادهای هوشمند (Smart Contracts) اجرا می شود. در مدل DEX کاربران دارایی های خود را به کیف پول های خودشان (مانند متامسک تراست ولت و غیره) واریز نمی کنند بلکه معاملات به صورت مستقیم و همتا به همتا (Peer-to-Peer) بین کیف پول های کاربران انجام می شود.

فرآیند معامله در صرافی های غیرمتمرکز می تواند به دو روش اصلی انجام شود: مدل دفتر سفارش غیرمتمرکز و مدل بازارساز خودکار (Automated Market Maker یا AMM). در مدل دفتر سفارش غیرمتمرکز سفارشات خرید و فروش بر روی بلاکچین ثبت می شوند (یا خارج از بلاکچین و تسویه بر روی بلاکچین انجام می شود) اما همچنان توسط هیچ نهاد واحدی کنترل نمی شوند. در مدل AMM که در حال حاضر در بسیاری از DEXهای محبوب استفاده می شود کاربران به جای معامله با یک دفتر سفارش با یک استخر نقدینگی (Liquidity Pool) تعامل می کنند.

استخرهای نقدینگی حاوی جفت ارزهای دیجیتال هستند که توسط سایر کاربران (تأمین کنندگان نقدینگی یا Liquidity Providers) تأمین می شوند. قیمت دارایی ها در این مدل بر اساس نسبت دارایی ها در استخر و با استفاده از یک فرمول ریاضی (مانند محصول ثابت در یونی سواپ) تعیین می شود. هنگامی که کاربری معامله ای انجام می دهد با استخر نقدینگی مبادله می کند و نه با یک کاربر دیگر. هزینه کمی به عنوان کارمزد معامله دریافت می شود که بین تأمین کنندگان نقدینگی توزیع می گردد.

ماهیت غیرمتمرکز DEXها مزایای قابل توجهی در زمینه امنیت و حریم خصوصی ارائه می دهد اما چالش هایی نیز در زمینه سهولت استفاده و امکانات معاملاتی دارد که آن ها را برای همه کاربران مناسب نمی کند.

ویژگی های صرافی غیرمتمرکز

اصلی ترین ویژگی صرافی های غیرمتمرکز عدم وجود نهاد مرکزی و کنترل توسط قراردادهای هوشمند بر روی بلاکچین است. این بدان معناست که هیچ شرکت یا سازمانی نمی تواند صرافی را تعطیل کند یا بر معاملات کاربران نظارت یا دخالت مستقیم داشته باشد (مگر اینکه در طراحی قرارداد هوشمند آسیب پذیری وجود داشته باشد). این ویژگی با فلسفه تمرکززدایی رمزارزها همخوانی کامل دارد و آن ها را در برابر سانسور و کنترل دولتی مقاوم می سازد.

ویژگی کلیدی دیگر مدل غیر امانت داری (Non-Custodial) است. در DEXها کاربران کنترل کامل کلیدهای خصوصی کیف پول های خود را حفظ می کنند. دارایی ها هرگز به کیف پول تحت کنترل صرافی واریز نمی شوند بلکه مستقیماً از کیف پول یک کاربر به کیف پول کاربر دیگر (در مدل دفتر سفارش) یا از کیف پول کاربر به استخر نقدینگی و بالعکس (در مدل AMM) منتقل می شوند. این ویژگی خطر از دست دادن دارایی ها به دلیل هک یا ورشکستگی صرافی را به شدت کاهش می دهد.

اکثر صرافی های غیرمتمرکز نیازی به فرآیندهای احراز هویت (KYC) ندارند. کاربران می توانند با اتصال کیف پول رمزارز خود به پلتفرم شروع به معامله کنند. این ویژگی باعث افزایش حریم خصوصی کاربران می شود و برای کسانی که به دنبال انجام معاملات بدون فاش کردن هویت خود هستند جذاب است. این سطح از ناشناس بودن نسبی یکی از مزایای اصلی DEXها نسبت به CEXها محسوب می شود.

تنوع بالای توکن ها به خصوص توکن های جدید و با حجم بازار کم از دیگر ویژگی های DEXهاست. از آنجایی که لیست کردن یک توکن در DEXها معمولاً نیازی به تأیید یک نهاد مرکزی ندارد و صرفاً با ایجاد یک استخر نقدینگی یا اضافه کردن به دفتر سفارش امکان پذیر است توکن های بسیار بیشتری نسبت به CEXها در دسترس هستند. این امکان دسترسی زودهنگام به پروژه های جدید را برای کاربران فراهم می کند هرچند ریسک سرمایه گذاری در توکن های ناشناخته نیز بالاتر است.

مزایای صرافی غیرمتمرکز

مهمترین مزیت صرافی های غیرمتمرکز کنترل کامل کاربران بر دارایی های خود است. مدل غیر امانت داری به این معنی است که شما کلیدهای خصوصی خود را در اختیار دارید و دارایی های شما در کیف پول شخصی شما باقی می مانند. این امر ریسک از دست دادن سرمایه به دلیل هک شدن سرورهای مرکزی صرافی یا سوءاستفاده توسط مدیران صرافی را از بین می برد. شما تنها به خودتان برای امنیت کیف پولتان متکی هستید.

افزایش حریم خصوصی و عدم نیاز به احراز هویت (KYC) مزیت بزرگ دیگری است. بسیاری از کاربران در دنیای رمزارز به دنبال حفظ حریم خصوصی مالی خود هستند و نمی خواهند اطلاعات شخصی و معاملاتی آن ها توسط یک نهاد مرکزی جمع آوری و ذخیره شود. DEXها به کاربران اجازه می دهند بدون نیاز به ارائه مدارک شناسایی به معامله بپردازند. این ویژگی با اصول بنیادین بلاکچین و رمزارزها در زمینه خودمختاری مالی سازگارتر است.

مقاومت در برابر سانسور و عدم امکان مسدود شدن حساب ها از دیگر مزایای کلیدی است. از آنجایی که هیچ نهاد مرکزی وجود ندارد که بتواند تصمیم به مسدود کردن حساب یا توقف معاملات بگیرد DEXها در برابر فشارهای دولتی یا سازمانی برای سانسور فعالیت های معاملاتی مقاوم تر هستند. تا زمانی که بلاکچین مربوطه فعال باشد و قراردادهای هوشمند کار کنند صرافی نیز قابل دسترس خواهد بود.

دسترسی به طیف وسیعی از توکن ها به خصوص توکن های جدید و کمتر شناخته شده مزیت مهمی برای معامله گرانی است که به دنبال کشف پروژه های نوظهور هستند. فرآیند لیست شدن در DEXها معمولاً ساده تر و ارزان تر از CEXهاست که این امر منجر به دسترسی زودهنگام به آلت کوین های جدید می شود. این امکان به کاربران اجازه می دهد قبل از لیست شدن یک توکن در صرافی های بزرگ و افزایش احتمالی قیمت آن را خریداری کنند.

معایب صرافی غیرمتمرکز

یکی از اصلی ترین معایب صرافی های غیرمتمرکز پیچیدگی بیشتر آن ها نسبت به صرافی های متمرکز است. رابط کاربری بسیاری از DEXها ممکن است برای کاربران تازه کار گیج کننده باشد و اتصال کیف پول مدیریت کلیدهای خصوصی و درک مفاهیمی مانند گس (Gas) و استخرهای نقدینگی نیازمند دانش فنی بیشتری است. این پیچیدگی می تواند مانع ورود بسیاری از کاربران سنتی به این پلتفرم ها شود.

نقدینگی در برخی از صرافی های غیرمتمرکز به خصوص برای جفت ارزهای کمتر محبوب ممکن است پایین تر از صرافی های متمرکز باشد. این مسئله می تواند منجر به لغزش قیمت (Slippage) قابل توجهی در هنگام اجرای سفارشات بزرگ شود به این معنی که قیمت نهایی معامله با قیمت مورد انتظار تفاوت زیادی خواهد داشت. اگرچه DEXهای بزرگ مانند یونی سواپ و پنکیک سواپ نقدینگی بالایی دارند اما این مسئله در DEXهای کوچکتر یا برای توکن های با حجم معاملات پایین همچنان یک چالش است.

هزینه های تراکنش در DEXها به خصوص در بلاکچین های شلوغ مانند اتریوم می تواند بالا باشد. از آنجایی که هر معامله در DEX (یا حداقل بخش تسویه آن) بر روی بلاکچین ثبت می شود کاربران باید هزینه گس (Gas Fee) شبکه را پرداخت کنند. این هزینه بسته به ترافیک شبکه می تواند به طور قابل توجهی متغیر باشد و در زمان های شلوغی بسیار بالا برود. این مسئله می تواند برای معاملات کوچک مقرون به صرفه نباشد.

محدودیت در امکانات معاملاتی پیشرفته نیز از معایب DEXهاست. اکثر DEXها ابزارهای معاملاتی پیچیده ای مانند معاملات مارجین قراردادهای آتی یا انواع سفارش گذاری پیشرفته (مانند OCO) را ارائه نمی دهند. این مسئله آن ها را برای معامله گران حرفه ای که به این ابزارها برای استراتژی های خود نیاز دارند کمتر جذاب می کند. همچنین در صورت بروز مشکل در انجام معامله یا تعامل با قرارداد هوشمند معمولاً هیچ تیم پشتیبانی برای کمک به کاربران وجود ندارد و کاربران باید خودشان مشکل را حل کنند.

ویژگی	صرافی متمرکز (CEX)	صرافی غیرمتمرکز (DEX)
کنترل دارایی (Custody)	امانت داری (صرافی کنترل کلیدها را دارد)	غیر امانت داری (کاربر کنترل کلیدها را دارد)
نهاد کنترل کننده	یک شرکت یا سازمان مرکزی	قراردادهای هوشمند بر روی بلاکچین
نیاز به احراز هویت (KYC)	معمولاً الزامی است	معمولاً الزامی نیست
سرعت معاملات	بالا (خارج از بلاکچین)	متغیر (بستگی به مدل و شبکه ممکن است کندتر باشد)
نقدینگی	معمولاً بالا	متغیر (بستگی به جفت ارز و پلتفرم)
هزینه معاملات	کارمزد صرافی (معمولاً پایین تر برای معاملات کوچک)	کارمزد صرافی + هزینه گس شبکه (ممکن است بالا باشد)
امنیت	ریسک هک سرور مرکزی ریسک سوءاستفاده داخلی	ریسک آسیب پذیری در قرارداد هوشمند ریسک اشتباه کاربر
تنوع توکن ها	معمولاً توکن های بزرگ و شناخته شده	طیف وسیعی از توکن ها (شامل توکن های جدید)
پشتیبانی مشتری	معمولاً در دسترس است	معمولاً در دسترس نیست
ابزارهای معاملاتی پیشرفته	معمولاً ارائه می شود (مارجین فیوچرز و غیره)	معمولاً محدود است

صرافی ترکیبی

صرافی های ترکیبی یا Hybrid Exchange تلاشی برای ترکیب بهترین ویژگی های صرافی های متمرکز و غیرمتمرکز هستند. هدف این پلتفرم ها ارائه سرعت و نقدینگی بالای صرافی های متمرکز در کنار امنیت و کنترل دارایی های صرافی های غیرمتمرکز است. مدل های مختلفی برای صرافی های ترکیبی وجود دارد اما ایده اصلی این است که بخشی از فرآیند معامله (مانند تطبیق سفارشات) به صورت متمرکز یا خارج از بلاکچین انجام شود و بخش دیگر (مانند تسویه نهایی و انتقال دارایی) به صورت غیرمتمرکز و بر روی بلاکچین صورت پذیرد.

یکی از رویکردهای متداول در صرافی های ترکیبی استفاده از مدل دفتر سفارش متمرکز برای تطبیق سفارشات است. در این مدل سفارشات خرید و فروش کاربران در یک سرور مرکزی جمع آوری و با سرعت بالا با هم تطبیق داده می شوند مشابه صرافی های متمرکز. این کار باعث افزایش سرعت اجرای سفارش و بهبود نقدینگی می شود. با این حال هنگامی که یک سفارش تطبیق داده شد و معامله نهایی شد فرآیند تسویه و انتقال واقعی دارایی ها به صورت خودکار و با استفاده از قراردادهای هوشمند بر روی بلاکچین انجام می شود.

در این مدل دارایی ها ممکن است در کیف پول های غیر امانت داری نگهداری شوند که کلیدهای خصوصی آن ها در اختیار کاربر است یا اینکه دارایی ها تا زمان تسویه نهایی در قراردادهای هوشمند قفل شوند. این رویکرد باعث کاهش ریسک نگهداری دارایی ها در کیف پول های متمرکز صرافی می شود و کنترل بیشتری بر دارایی ها به کاربر می دهد بدون اینکه از سرعت و کارایی مدل متمرکز در بخش تطبیق سفارشات صرف نظر شود.

صرافی های ترکیبی هنوز به اندازه CEXها یا حتی DEXهای بزرگ رایج و پرطرفدار نیستند اما پتانسیل حل برخی از چالش های هر دو مدل را دارند و می توانند گزینه ای جذاب برای برخی از معامله گران باشند که به دنبال تعادل بین امنیت سرعت و کنترل دارایی ها هستند.

ویژگی های صرافی ترکیبی

ویژگی اصلی صرافی های ترکیبی معماری دوگانه آن ها است که بخش های متمرکز و غیرمتمرکز را با هم ترکیب می کند. این ترکیب معمولاً شامل یک موتور تطبیق سفارشات متمرکز برای سرعت بالا و یک لایه تسویه غیرمتمرکز بر روی بلاکچین برای امنیت و کنترل دارایی است. این معماری به صرافی اجازه می دهد تا از نقاط قوت هر دو مدل بهره مند شود و در عین حال نقاط ضعف آن ها را کاهش دهد.

مدل نگهداری دارایی ها در صرافی های ترکیبی می تواند متفاوت باشد اما هدف اغلب حرکت به سمت مدل های غیر امانت داری یا کاهش مدت زمانی است که دارایی ها تحت کنترل صرافی هستند. برخی از صرافی های ترکیبی از مدل هایی استفاده می کنند که در آن دارایی ها در کیف پول های چند امضایی (Multi-signature Wallets) نگهداری می شوند که نیازمند تأیید همزمان کاربر و صرافی برای انجام تراکنش است یا دارایی ها در قراردادهای هوشمند قفل می شوند تا زمانی که معامله ای انجام شود.

سرعت تطبیق سفارشات در صرافی های ترکیبی معمولاً بالا است زیرا این بخش به صورت متمرکز و خارج از بلاکچین انجام می شود. این ویژگی باعث می شود که این صرافی ها برای معامله گران فرکانس بالا یا کسانی که نیاز به اجرای سریع سفارشات دارند جذاب باشند. در عین حال تسویه بر روی بلاکچین امنیت و شفافیت بیشتری در فرآیند انتقال نهایی دارایی ها فراهم می کند.

صرافی های ترکیبی ممکن است در ارائه ابزارهای معاملاتی پیشرفته تر از DEXهای خالص موفق تر باشند زیرا بخش متمرکز آن ها امکان پیاده سازی قابلیت هایی مانند معاملات مارجین یا قراردادهای آتی را فراهم می کند. با این حال پیاده سازی این ابزارها به صورت ترکیبی ممکن است پیچیدگی های فنی خاص خود را داشته باشد و نیاز به طراحی دقیق قراردادهای هوشمند داشته باشد تا امنیت دارایی ها در طول این عملیات حفظ شود.

مزایای صرافی ترکیبی

یکی از مزایای اصلی صرافی های ترکیبی تعادل بین سرعت و امنیت است. با استفاده از موتور تطبیق سفارشات متمرکز این صرافی ها می توانند سرعت اجرای معاملات را به میزان قابل توجهی افزایش دهند که این امر منجر به تجربه کاربری روان تر و کاهش لغزش قیمت می شود. در عین حال استفاده از بلاکچین برای تسویه نهایی دارایی ها امنیت و شفافیت فرآیند انتقال را تضمین می کند و ریسک نگهداری طولانی مدت دارایی در کیف پول های متمرکز را کاهش می دهد.

صرافی های ترکیبی پتانسیل ارائه نقدینگی بالاتری نسبت به بسیاری از DEXهای خالص دارند به خصوص آن هایی که از مدل دفتر سفارش استفاده می کنند. ترکیب سرعت تطبیق سفارشات با امکان جذب معامله گران بیشتر به دلیل رابط کاربری بهبود یافته (نسبت به DEXهای اولیه) می تواند به افزایش حجم معاملات و عمق بازار کمک کند. این امر برای معامله گران حجم بالا یا کسانی که به دنبال اجرای سفارشات بزرگ بدون تأثیر قابل توجه بر قیمت هستند مهم است.

مدل های نگهداری دارایی در صرافی های ترکیبی معمولاً امن تر از صرافی های متمرکز خالص هستند زیرا کنترل بخشی از دارایی ها به کاربر واگذار می شود یا از قراردادهای هوشمند برای مدیریت آن ها استفاده می شود. این کاهش وابستگی به یک نقطه شکست مرکزی (مانند کیف پول اصلی صرافی) ریسک از دست دادن دارایی ها در صورت هک سرورهای صرافی را کاهش می دهد. اگرچه ممکن است به اندازه DEXهای کاملاً غیر امانت داری امن نباشند اما بهبود قابل توجهی نسبت به CEXها محسوب می شوند.

صرافی های ترکیبی ممکن است بتوانند خدمات و ابزارهای معاملاتی متنوع تری نسبت به DEXهای خالص ارائه دهند از جمله معاملات اهرمی یا قراردادهای آتی. این امکان به معامله گران اجازه می دهد تا از استراتژی های معاملاتی پیچیده تری استفاده کنند که در بسیاری از پلتفرم های غیرمتمرکز ساده در دسترس نیستند. این ترکیب از امکانات پیشرفته با امنیت بهبود یافته می تواند برای طیف وسیعی از معامله گران جذاب باشد.

معایب صرافی ترکیبی

یکی از معایب اصلی صرافی های ترکیبی پیچیدگی در طراحی و پیاده سازی آن ها است. ترکیب بخش های متمرکز و غیرمتمرکز نیازمند دانش فنی عمیق در هر دو حوزه و همچنین مهندسی دقیق برای اطمینان از ارتباط صحیح و امن بین این دو بخش است. این پیچیدگی می تواند منجر به آسیب پذیری های امنیتی جدیدی شود که در مدل های خالص CEX یا DEX وجود ندارند.

صرافی های ترکیبی اگرچه نسبت به CEXها غیرمتمرکزتر هستند اما معمولاً به اندازه DEXهای خالص غیرمتمرکز نیستند. وجود هرگونه بخش متمرکز (مانند موتور تطبیق سفارشات یا بخشی از فرآیند احراز هویت) به این معنی است که همچنان یک نقطه شکست مرکزی وجود دارد که می تواند هدف حملات سایبری یا فشارهای نظارتی قرار گیرد. این موضوع ممکن است برای کاربرانی که به دنبال تمرکززدایی کامل و مقاومت حداکثری در برابر سانسور هستند یک نقطه ضعف محسوب شود.

رابط کاربری و تجربه کاربری در برخی از صرافی های ترکیبی ممکن است به دلیل پیچیدگی مدل زیرساختی کمتر از صرافی های متمرکز روان و ساده باشد. کاربران ممکن است نیاز به درک نحوه عملکرد بخش های مختلف صرافی (مثلاً نحوه واریز و برداشت به کیف پول های ترکیبی یا نحوه تعامل بخش متمرکز با قراردادهای هوشمند) داشته باشند که می تواند برای کاربران تازه کار گیج کننده باشد.

تعداد صرافی های ترکیبی موفق و پرطرفدار در بازار هنوز نسبت به CEXها و DEXهای بزرگ کمتر است. این امر ممکن است منجر به نقدینگی پایین تر در برخی از این پلتفرم ها در مقایسه با رهبران بازار شود. همچنین از آنجایی که این مدل نسبتاً جدیدتر است ممکن است سابقه اثبات شده کمتری در زمینه امنیت و پایداری نسبت به صرافی های متمرکز با سابقه طولانی داشته باشند.

صرافی های پرطرفدار

انتخاب یک صرافی پرطرفدار و معتبر می تواند تجربه معامله گری شما را به طور قابل توجهی بهبود بخشد. در میان صرافی های متمرکز پلتفرم هایی مانند بایننس (Binance) کوین بیس (Coinbase) کراکن (Kraken) و بای بیت (Bybit) جزو بزرگترین و پرحجم ترین صرافی های جهان محسوب می شوند. بایننس به دلیل تنوع بالای رمزارزها حجم معاملات بسیار بالا و ابزارهای معاملاتی متنوع در سطح جهانی بسیار محبوب است. کوین بیس به دلیل رابط کاربری ساده و تمرکز بر رعایت مقررات در آمریکای شمالی طرفداران زیادی دارد. کراکن یکی از قدیمی ترین صرافی ها با سابقه امنیتی خوب است و بای بیت به خصوص در زمینه معاملات مشتقات محبوبیت یافته است.

در حوزه صرافی های غیرمتمرکز یونی سواپ (Uniswap) بر روی بلاکچین اتریوم و پنکیک سواپ (PancakeSwap) بر روی بایننس اسمارت چین (BSC) از جمله پرطرفدارترین ها هستند. این DEXها از مدل بازارساز خودکار (AMM) استفاده می کنند و به کاربران اجازه می دهند طیف وسیعی از توکن ها را با اتصال مستقیم کیف پول خود مبادله کنند. سوشی سواپ (SushiSwap) نیز یکی دیگر از DEXهای محبوب مبتنی بر AMM است که خدمات متنوعی مانند ییلد فارمینگ را نیز ارائه می دهد. این صرافی ها به دلیل مدل غیر امانت داری دسترسی به توکن های جدید و مقاومت در برابر سانسور مورد توجه قرار گرفته اند.

علاوه بر این ها صرافی های متمرکز دیگری مانند کوکوین (KuCoin) هیوبی (Huobi – اکنون HTX) اوکی اکس (OKX) و گیت آی او (Gate.io) نیز حجم معاملات بالایی دارند و در مناطق مختلف جهان محبوب هستند. هر کدام از این صرافی ها ممکن است ویژگی ها کارمزدها و رمزارزهای خاصی را ارائه دهند که آن ها را برای گروه های خاصی از کاربران جذاب می کند. انتخاب صرافی پرطرفدار معمولاً به معنای دسترسی به نقدینگی بالاتر امنیت بهتر (به دلیل سرمایه گذاری بیشتر در زیرساخت ها) و خدمات پشتیبانی قوی تر است هرچند همیشه باید تحقیقات لازم را قبل از انتخاب نهایی انجام داد.

سایر صرافی ها

علاوه بر سه دسته اصلی صرافی های متمرکز غیرمتمرکز و ترکیبی انواع دیگری از پلتفرم ها و روش های مبادله رمزارز نیز وجود دارند که هر کدام نیازهای خاصی از کاربران را برطرف می کنند. یکی از این انواع صرافی های همتا به همتا (Peer-to-Peer یا P2P) هستند. در پلتفرم های P2P کاربران به صورت مستقیم با یکدیگر معامله می کنند و صرافی تنها نقش یک واسطه یا پلتفرم ارتباطی را ایفا می کند که معمولاً با استفاده از یک سیستم سپرده گذاری (Escrow) امنیت معامله را تضمین می کند. سایت هایی مانند لوکال بیت کوینز (LocalBitcoins – که البته فعالیت آن محدود شده) بایننس P2P یا هوبی P2P نمونه هایی از این مدل هستند. مزیت اصلی P2P امکان معامله با روش های پرداخت متنوع و گاهی اوقات بدون نیاز به احراز هویت کامل است.

نوع دیگر کارگزاری های رمزارز (Crypto Brokers) هستند. این پلتفرم ها معمولاً رابط کاربری بسیار ساده ای دارند و بیشتر برای خرید و فروش آسان رمزارزها با پول فیات (مانند دلار یا یورو) مناسب هستند. آن ها ممکن است طیف محدودی از رمزارزها را ارائه دهند و معمولاً امکانات معاملاتی پیشرفته ای ندارند. قیمت گذاری در کارگزاری ها ممکن است به سادگی قیمت بازار در صرافی های بزرگ نباشد و آن ها معمولاً اسپرد (تفاوت بین قیمت خرید و فروش) بالاتری دارند. پلتفرم هایی مانند رابین هود (Robinhood) یا برخی از اپلیکیشن های پرداخت که امکان خرید رمزارز را فراهم می کنند می توانند در این دسته قرار گیرند.

معاملات خارج از بورس (Over-the-Counter یا OTC) نیز روشی برای مبادله رمزارز است که معمولاً برای معاملات حجم بالا توسط سرمایه گذاران بزرگ نهنگ ها یا مؤسسات استفاده می شود. در معاملات OTC خریداران و فروشندگان به صورت مستقیم و بدون استفاده از دفتر سفارش عمومی صرافی با یکدیگر معامله می کنند. این معاملات معمولاً با کمک یک واسطه OTC انجام می شوند و به معامله گران اجازه می دهند سفارشات بزرگ را بدون تأثیر قابل توجه بر قیمت بازار اجرا کنند. این روش به دلیل حفظ حریم خصوصی در حجم های بالا و امکان مذاکره بر روی قیمت برای معاملات بزرگ مناسب است.

صرافی های جدید

بازار ارزهای دیجیتال همواره در حال نوآوری است و هر روز شاهد ظهور صرافی های جدید با مدل ها و ویژگی های نوآورانه هستیم. صرافی های جدید اغلب تلاش می کنند تا مشکلات موجود در نسل های قبلی را حل کنند یا نیازهای خاصی از بازار را هدف قرار دهند. یکی از روندهای مهم در صرافی های جدید تمرکز بر بهبود تجربه کاربری و ساده سازی فرآیندهاست به خصوص برای جذب کاربران سنتی که با پیچیدگی های کریپتو آشنایی ندارند. این شامل رابط های کاربری بصری تر فرآیندهای ثبت نام و احراز هویت روان تر و ارائه ابزارهای کمکی برای مدیریت سبد دارایی می شود.

روند دیگر افزایش تمرکز بر رعایت مقررات و همکاری با نهادهای نظارتی است. بسیاری از صرافی های جدید از همان ابتدا با در نظر گرفتن چارچوب های قانونی فعالیت خود را آغاز می کنند تا از مشکلات احتمالی در آینده جلوگیری کرده و اعتماد سرمایه گذاران نهادی را جلب کنند. این موضوع می تواند منجر به افزایش شفافیت و امنیت برای کاربران شود اگرچه ممکن است با اصول تمرکززدایی در تضاد باشد.

نوآوری در مدل های معاملاتی نیز در صرافی های جدید دیده می شود. برخی از پلتفرم ها در حال آزمایش مدل های ترکیبی پیشرفته تر استفاده از راه حل های لایه ۲ (Layer 2) برای افزایش سرعت و کاهش هزینه های تراکنش در DEXها یا ارائه خدمات مالی غیرمتمرکز (DeFi) به صورت یکپارچه در پلتفرم خود هستند. همچنین صرافی های تخصصی در حوزه NFT (توکن های غیرقابل تعویض) یا بازارهای پیش بینی نیز در حال ظهور هستند که نیازهای خاصی از کاربران را برطرف می کنند.

امنیت یکی دیگر از اولویت های اصلی برای صرافی های جدید است. آن ها از آخرین فناوری ها و پروتکل های امنیتی برای حفاظت از دارایی های کاربران استفاده می کنند و ممکن است مدل های امنیتی نوآورانه ای مانند استفاده از محاسبات چندجانبه (Multi-Party Computation – MPC) برای مدیریت کلیدها یا سیستم های پیشرفته تشخیص نفوذ را پیاده سازی کنند. با این حال کاربران باید در مورد صرافی های جدید با احتیاط عمل کنند و قبل از واریز سرمایه تحقیقات دقیقی در مورد سابقه تیم امنیت پلتفرم و مجوزهای قانونی آن انجام دهند زیرا پلتفرم های جدید ممکن است ریسک های ناشناخته ای داشته باشند.

سوالات متداول

تفاوت اصلی صرافی متمرکز و غیرمتمرکز چیست؟

تفاوت اصلی در کنترل دارایی و واسطه بودن است. در صرافی متمرکز (CEX) صرافی دارایی شما را کنترل می کند و واسطه معامله است در حالی که در صرافی غیرمتمرکز (DEX) شما کنترل کامل کلیدهای خصوصی خود را دارید و معاملات مستقیماً بین کاربران یا با استخر نقدینگی انجام می شود.

کدام نوع صرافی برای تازه کارها مناسب تر است؟

صرافی های متمرکز (CEX) معمولاً برای تازه کارها مناسب تر هستند. این صرافی ها رابط کاربری ساده تری دارند فرآیندهای خرید و فروش در آن ها شبیه به پلتفرم های مالی سنتی است و خدمات پشتیبانی مشتری ارائه می دهند که برای کاربران بی تجربه بسیار مفید است.

آیا صرافی های غیرمتمرکز نیاز به احراز هویت دارند؟

خیر اکثر صرافی های غیرمتمرکز (DEX) نیازی به فرآیندهای احراز هویت (KYC) ندارند. کاربران می توانند با اتصال کیف پول رمزارز خود مستقیماً به معامله بپردازند و این امر باعث افزایش حریم خصوصی آن ها می شود.

CEX مخفف چیست؟

CEX مخفف Centralized Exchange به معنی صرافی متمرکز است. این اصطلاح برای اشاره به پلتفرم های معاملاتی رمزارز استفاده می شود که توسط یک نهاد یا شرکت واحد اداره و کنترل می شوند.

DEX مخفف چیست؟

DEX مخفف Decentralized Exchange به معنی صرافی غیرمتمرکز است. این اصطلاح برای اشاره به پلتفرم های معاملاتی رمزارز استفاده می شود که بر روی بلاکچین و با استفاده از قراردادهای هوشمند و بدون نهاد مرکزی کنترل کننده عمل می کنند.

کدام نوع صرافی امنیت بالاتری دارد؟

از نظر کنترل دارایی توسط کاربر و مقاومت در برابر هک سرور مرکزی صرافی های غیرمتمرکز (DEX) امن تر هستند. با این حال امنیت کلی به عوامل متعددی از جمله امنیت قرارداد هوشمند امنیت کیف پول کاربر و اقدامات امنیتی خود صرافی بستگی دارد.

هزینه معاملات در انواع صرافی چگونه است؟

در صرافی های متمرکز (CEX) هزینه به صورت کارمزد صرافی دریافت می شود که معمولاً برای معاملات کوچک پایین تر است. در صرافی های غیرمتمرکز (DEX) علاوه بر کارمزد صرافی (یا کارمزد استخر نقدینگی) هزینه گس شبکه نیز باید پرداخت شود که می تواند بالا باشد.