خلاصه کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم) ( نویسنده مولانا جلال الدین محمد بلخی )

خلاصه کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم) به عمق تحول روحی مولانا جلال الدین محمد بلخی پس از آشنایی و فراق شمس تبریزی می پردازد. این اثر، بخش دوم از غزلیات عاشقانه ای است که مولانا در وصف شمس سروده و تجلی گاه عشق، عرفان و شوریدگی اوست که وی را از فقیهی به صوفی شوریده تبدیل کرد.

معرفی کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم)

کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم)، مجموعه ای بی نظیر از اشعار شورانگیز و عارفانه ای است که از زبان مولانا جلال الدین محمد بلخی جاری شده است. این دفتر، بخش اعظمی از سروده های مولانا را در بر می گیرد که پس از دیدار و سپس ناپدید شدن شمس تبریزی، مراد و راهبر او، شکل گرفته اند. این غزلیات، بازتابی عمیق از پریشانی، فراق و عشق بی حد و حصر مولانا به شمس است که او را به اوج تحول روحی و عرفانی رساند.

پیش از ملاقات با شمس، مولانا فقیهی برجسته و عالمی بلندمرتبه بود که از هر سو برای کسب دانش به محضرش می رسیدند. اما این دیدار سرنوشت ساز، همچون زلزله ای عظیم، بنیان اندیشه های خشک و متداول او را در هم کوبید و جانی تازه به او بخشید. شمس تبریزی برای مولانا نه تنها یک انسان، بلکه خورشید و مظهر حقیقت بود که پرده از جهل مرکب برداشت و او را از قید درس و بحث رها ساخت تا در آتش عشق الهی بسوزد و از نو متولد شود. این دگرگونی بی سابقه، از یک فقیه صاحب نام، یک صوفی شوریده و دیوانه عشق ساخت.

غزلیات این دفتر، بیانگر اوج تأثیر شمس بر جان و دل مولوی است. مولانا بیش از سه هزار غزل سرود تا شاید بتواند ذره ای از درد فراق و شوریدگی خود را پس از غیبت شمس بازگو کند. این اشعار، فراتر از کلمات، تجلی گاه حالاتی روحانی و تجارب عرفانی هستند که درک آن ها نیازمند ژرف نگری و توجه به باطن است. شمس برای مولانا، همانند امان جهان و جان هستی بود و این غزلیات، سند این ارتباط عمیق و روحانی است که در تاریخ عرفان و ادبیات فارسی بی مانند است.

شناسنامه کتاب

کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم) جزئی از میراث گران بهای ادبیات فارسی است که توسط مولانا جلال الدین محمد بلخی، یکی از بزرگ ترین شاعران و عارفان جهان، خلق شده است. این اثر که در قالب غزل سروده شده، بخش دوم از مجموعه گسترده کلیات شمس تبریزی یا دیوان کبیر است که شامل تمامی غزلیات، رباعیات و ترجیعات مولانا می شود. تصحیح و ویرایش این اثر سترگ، توسط استاد بدیع الزمان فروزانفر، از برجسته ترین محققان و مولاناشناسان صورت گرفته است.

این کتاب با مشخصات زیر به چاپ رسیده و در دسترس علاقه مندان قرار گرفته است. دسترسی به نسخه الکترونیک و صوتی این کتاب نیز از طریق اپلیکیشن های معتبر کتابخوانی فراهم شده است که امکان مطالعه و شنیدن این اشعار دلنشین را در هر زمان و مکانی ممکن می سازد. این اثر نه تنها برای دوستداران شعر و ادب فارسی، بلکه برای پژوهشگران عرفان و فلسفه نیز منبعی ارزشمند به شمار می رود.

نام کتاب	غزلیات شمس – جلد دوم
نویسنده	مولانا جلال الدین محمد بلخی
مصحح	بدیع الزمان فروزانفر
ناشر چاپی	نشر خوب
سال انتشار	۱۴۰۲ (آخرین چاپ ذکر شده)
فرمت کتاب	PDF، EPUB (برای نسخه الکترونیک)، MP3 (برای نسخه صوتی)
تعداد صفحات	۷۶۷ صفحه
زبان	فارسی
شابک	978-622-6513-55-5
موضوع کتاب	شعر کهن، شعر عرفانی، ادبیات فارسی

فهرست مطالب کتاب

کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم) برخلاف کتب نثر که دارای فهرست مطالب فصل بندی شده هستند، مجموعه ای از غزلیات است. این غزلیات به دلیل حجم بسیار زیاد و ماهیت شعری، معمولاً بر اساس حروف قافیه، ردیف، یا به ترتیب الفبایی حرف اول غزل ها مرتب شده اند. از آنجا که این دیوان، گنجینه ای عظیم از بیش از سه هزار غزل است، تقسیم بندی آن به دو یا چند دفتر، به منظور سهولت در چاپ و مطالعه صورت گرفته است.

هر غزل در این مجموعه، یک جهان معنایی مستقل است که مضامین عمیق عرفانی، عاشقانه و فلسفی را در خود جای داده است. خواننده با ورق زدن صفحات این دفتر، با دریایی از شوریدگی، مستی عرفانی، فراق و وصال، و تجلیات الهی مواجه می شود. مولانا در این غزلیات، از قالب و وزن های متنوعی بهره برده است، هرچند تمامی آن ها در بحور عروضی سروده شده اند، اما شور درونی و طغیان احساسات او گاهی از قید و بندهای ظاهری فراتر می رود و به شعر او حالتی خاص و بی نظیر می بخشد.

هدف اصلی این کتاب، نه ارائه یک ساختار روایی یا منطقی، بلکه بیان تجربه عرفانی و حالات روحی مولانا در مواجهه با شمس تبریزی است. بنابراین، فهرست مطالب آن به معنای رایج کتب دانشگاهی یا داستانی نیست، بلکه اشاره به ترتیب قرار گرفتن غزلیات در این جلد از دیوان کبیر دارد. این مجموعه، دعوتی است به سفری درونی و ادراکی متفاوت از هستی، که از طریق کلام شوریده ی مولانا به مخاطب منتقل می شود.

بخش هایی از کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم)

غزلیات شمس (دفتر دوم) مملو از اشعار شگفت انگیزی است که روح و جان خواننده را به پرواز درمی آورد. هر غزل، همچون آینه ای است که تجلیات عشق الهی و شوریدگی مولانا را منعکس می سازد. در این بخش، به عنوان نمونه، یکی از غزلیات پرمغز این دفتر آورده شده است که نشان دهنده عمق احساس و بیان هنری مولاناست:

ای هفت دریا، گوهر عطا کن
وین مس ها را پرکیمیا کن
ای شمع مستان، وی سرو بستان
تا کی ز دستان؟ آخر وفا کن
بگریست بر ما، هر سنگ خارا
این درد ما را جانا دوا کن
ای خشم کرده، دیدار برده
این ماجرا را یک دم ر ها کن

این ابیات، نمونه ای از مضامین رایج در این مجموعه است که شامل طلب، نیاز، درد فراق، و امید به وصال است. مولانا با بهره گیری از عناصر زبانی و صور خیال غنی، مانند تلمیح، استعاره، تضمین و حسن تعلیل، شعر خود را به کمال رسانده است. مضامین اصلی این غزلیات، همگی عاشقانه و عرفانی هستند و به زیبایی هرچه تمام تر، سلوک روحی مولانا را به تصویر می کشند.

این غزل ها نه تنها از نظر محتوایی غنی هستند، بلکه از نظر فرم و وزن نیز تنوع بسیاری دارند. مولانا با آزادی کامل در استفاده از اوزان عروضی و ردیف و قافیه، به شعر خود طراوت و پویایی خاصی بخشیده است. او در این غزلیات، از کلمات و اصطلاحات عربی نیز به وفور بهره برده است، که نشان دهنده تسلط او بر هر دو زبان فارسی و عربی و همچنین وسعت دانش او در علوم اسلامی است. این ترکیب زبانی، به غزل های او عمق و غنای بیشتری می بخشد و آن ها را از سایر آثار متمایز می سازد.

نقد و بررسی کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم)

کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم) نه تنها یک مجموعه شعر، بلکه سندی تاریخی از تحول بی نظیر روحی مولانا جلال الدین محمد بلخی است. این اثر نشان می دهد که چگونه ملاقات با شمس تبریزی، عالمی بزرگ را به عارفی شوریده و بی قرار تبدیل کرد. مهم ترین نکته در نقد این کتاب، درک این است که این غزلیات، صرفاً اشعار عاشقانه نیستند، بلکه بیانگر عمق رابطه ای روحانی و تجربه ای عرفانی هستند که مولانا را به اوج معرفت رساند.

یکی از ابعاد مهم این غزلیات، نقش شمس به عنوان مراد و آینه حقیقت برای مولاناست. شمس برای مولانا، مظهر تجلی الهی بود و این غزلیات، ستایش این تجلی و درد فراق از آن است. هرچند از خود شمس تبریزی اطلاعات موثقی جز آنچه در «مقالات شمس» آمده، در دست نیست، اما غزلیات مولانا، او را به شکلی زنده و پویا در ذهن خواننده ترسیم می کند. این غزلیات به ما کمک می کنند تا تأثیر عمیق شمس بر مولانا و نقش او را در شکل گیری ادبیات عرفانی فارسی به درستی بشناسیم.

از نظر زبان و صور خیال، شعر مولانا در این مجموعه، سرشار از استعاره ها، کنایات و نمادهای عرفانی است. او به شکلی هنرمندانه، مفاهیم انتزاعی عرفانی را در قالب کلمات و تصاویر ملموس بیان می کند. با این حال، مولانا خود معتقد بود: «ای برادر تو همه اندیشه ای»، به این معنا که مضمون و جهان بینی شعر او، از عناصر ظاهری و زبانی آن مهم تر است. او با این غزلیات، انشعاب پررونق و مهمی را در عرفان ایجاد کرد و ادبیات عرفانی را به والاترین مرتبه خود رساند. این کتاب برای کسانی که می خواهند با عمق شعر عرفانی و تحولات روحی مولانا آشنا شوند، اثری بی بدیل است.

راهنمای مطالعه کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم)

مطالعه کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم) نیازمند رویکردی متفاوت از خواندن کتب عادی است. این اثر صرفاً مجموعه ای از اشعار نیست، بلکه سفری روحانی و سلوک درونی است که خواننده را به دنیای عمیق و پرشور مولانا وارد می کند. برای بهره گیری حداکثری از این کتاب، توصیه می شود که آن را با دلی گشوده و ذهنی پذیرا مطالعه کنید، نه صرفاً به دنبال معنای لغوی واژگان.

اولین گام در مطالعه این غزلیات، آشنایی با زندگی و احوال مولانا جلال الدین محمد بلخی و به ویژه رابطه او با شمس تبریزی است. درک این رابطه و تأثیر آن بر مولانا، کلید ورود به جهان بینی و احساسات بیان شده در این اشعار است. دانستن اینکه این غزلیات پس از فراق شمس و در اوج شوریدگی مولانا سروده شده اند، به درک عمیق تر مضامین آن ها کمک می کند.

همچنین، توصیه می شود در کنار مطالعه خود غزلیات، از شروح و تفاسیر معتبر نیز بهره ببرید. این شروح می توانند پرده از نمادها، تلمیحات و مفاهیم پیچیده عرفانی بردارند و راهنمای خوبی برای درک بهتر مراد مولانا باشند. مطالعه «مقالات شمس» نیز می تواند بینش ارزشمندی درباره شخصیت شمس تبریزی و سخنان او که الهام بخش مولانا بوده، به دست دهد. در نهایت، مهم ترین نکته، غرق شدن در فضای روحانی و موسیقایی کلام مولاناست تا بتوانید طعم تجربه عرفانی او را بچشید.

نسخه صوتی کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم)

در عصر حاضر، با پیشرفت تکنولوژی، دسترسی به آثار کلاسیک ادبیات از جمله غزلیات شمس (دفتر دوم) در قالب های متنوعی فراهم شده است. یکی از محبوب ترین این قالب ها، نسخه صوتی کتاب است. شنیدن غزلیات مولانا با صدای دلنشین و لحن مناسب، می تواند تجربه ای کاملاً متفاوت و عمیق تر از خواندن متن چاپی را برای مخاطب به ارمغان آورد. شعر عرفانی مولانا، سرشار از موسیقی و ریتم درونی است که در قالب صوتی، جلوه ای دوچندان پیدا می کند.

نسخه های صوتی این کتاب، غالباً توسط گویندگان حرفه ای و با رعایت لحن و آهنگ اشعار خوانده می شوند. این امر به خواننده کمک می کند تا نه تنها از محتوای عمیق اشعار بهره مند شود، بلکه از زیبایی های موسیقایی کلام مولانا نیز لذت ببرد. بسیاری از پلتفرم های قانونی کتاب صوتی، مانند اپلیکیشن کتابراه، نسخه های باکیفیت از غزلیات شمس (دفتر دوم) را ارائه می دهند که به راحتی قابل دسترسی و دانلود هستند.

مزیت اصلی نسخه صوتی، قابلیت دسترسی و استفاده در شرایط مختلف است. شما می توانید در حین رانندگی، پیاده روی، یا حتی انجام کارهای روزمره، به این اشعار گوش فرا دهید و از آن ها الهام بگیرید. این فرمت، به خصوص برای کسانی که فرصت کمی برای مطالعه چاپی دارند یا ترجیح می دهند از طریق شنیدن با آثار ادبی ارتباط برقرار کنند، بسیار مناسب است. شنیدن این غزلیات، می تواند راهی برای آرامش روحی و تفکر عمیق در مفاهیم عرفانی باشد.

دیگر کتاب های مولانا جلال الدین محمد بلخی

مولانا جلال الدین محمد بلخی، تنها به غزلیات شمس محدود نمی شود و آثار بی نظیر دیگری نیز از خود بر جای گذاشته است که هر کدام گنجینه ای از حکمت، عرفان و ادبیات فارسی به شمار می روند. این آثار، نشان دهنده عمق اندیشه و گستردگی دانش او در زمینه های مختلف است.

غزلیات شمس (دفتر اول)

دفتر اول غزلیات شمس، بخش اولیه از مجموعه عظیم غزلیات شمس یا دیوان کبیر است. این دفتر نیز همچون دفتر دوم، شامل غزلیات شورانگیز و عاشقانه ای است که مولانا در وصف شمس تبریزی و در اوج حالات عرفانی خود سروده است. این دو دفتر، در کنار هم، تصویر کاملی از تحولات روحی و سیر سلوک مولانا را پس از آشنایی با شمس ارائه می دهند و از مهم ترین منابع برای درک عشق عرفانی مولانا محسوب می شوند. مضامین این دفتر نیز بر پایه عشق الهی، فراق معشوق و وحدت وجود است.

مثنوی معنوی به نثر روان – جلد اول

مثنوی معنوی، شاهکار بی بدیل مولانا، به عنوان یکی از بزرگترین کتب عرفان و حکمت در ادبیات جهان شناخته می شود. این اثر در قالب شعر مثنوی سروده شده و شامل داستان ها، حکایات و تمثیلات متعددی است که هر یک درسی از حکمت و معرفت را در خود جای داده اند. نسخه های به نثر روان مثنوی، برای سهولت در درک و فهم این اثر پیچیده، توسط پژوهشگران و مترجمان مختلف آماده شده اند. جلد اول این نسخه ها، آغازین بخش از سفر پربار مولانا در تبیین حقایق عرفانی است.

مثنوی معنوی به نثر روان – جلد سوم

جلد سوم از نسخه های به نثر روان مثنوی معنوی، ادامه دهنده مسیر حکمت آموز این اثر گران بهاست. در این بخش نیز مولانا با استفاده از داستان ها و تمثیلات شیرین، به تبیین مفاهیم عمیق عرفانی، فلسفی و اخلاقی می پردازد. این جلد نیز مانند سایر بخش های مثنوی، خواننده را به تفکر در باب هستی، انسان و رابطه او با خالق دعوت می کند و راهنمایی برای سلوک درونی و رسیدن به حقیقت است.

24 داستان از دفتر چهارم مثنوی مولانا

مثنوی معنوی شامل شش دفتر است و هر دفتر مملو از داستان های آموزنده و پرمعناست. مجموعه «۲۴ داستان از دفتر چهارم مثنوی مولانا»، گزیده ای از داستان های این دفتر خاص را ارائه می دهد. این داستان ها، با زبانی ساده و جذاب، مفاهیم پیچیده عرفانی و اخلاقی را به خواننده منتقل می کنند. این مجموعه ها برای کسانی که می خواهند به صورت گزیده با داستان های مثنوی آشنا شوند و از حکمت آنها بهره مند گردند، بسیار مناسب هستند.

داستان های دلنشین از مولانا

این کتاب نیز مجموعه ای از حکایات و داستان های برگزیده از آثار مختلف مولانا، به ویژه مثنوی معنوی است. این داستان ها به دلیل سادگی، جذابیت و پیام های عمیق اخلاقی و عرفانی، برای عموم مخاطبان، حتی کسانی که با ادبیات عرفانی آشنایی کمتری دارند، بسیار دلنشین و قابل فهم هستند. این کتاب ها معمولاً با هدف آشنایی اولیه مخاطبان با جهان بینی و آموزه های مولانا منتشر می شوند.

کتاب صوتی داستان های دلنشین از مولانا

همانند غزلیات، داستان های مولانا نیز در قالب کتاب صوتی منتشر شده اند. این نسخه صوتی، به شنونده امکان می دهد تا در هر زمان و مکانی، به داستان های پرحکمت مولانا گوش فرا دهد و از پیام های اخلاقی و عرفانی آنها بهره مند شود. شنیدن این داستان ها با صدای گویندگان حرفه ای، تجربه شنیداری لذت بخشی را فراهم می کند و به درک بهتر مفاهیم کمک می کند.

سوالات متداول

کتاب غزلیات شمس (دفتر دوم) برای چه کسانی مناسب است؟

این کتاب برای علاقه مندان به ادبیات عرفانی فارسی، دانشجویان و پژوهشگران حوزه عرفان و تصوف، دوستداران شعر مولانا جلال الدین محمد بلخی و کسانی که به دنبال درک عمیق تر مفاهیم عشق الهی و تحولات روحی هستند، بسیار مناسب است.

مهم ترین مضامین غزلیات شمس (دفتر دوم) چیست؟

مهم ترین مضامین این دفتر شامل عشق بی کران به شمس (به عنوان نماد تجلی الهی)، فراق و جدایی، شوریدگی و مستی عرفانی، وحدت وجود، فنای فی الله، و مراحل سلوک روحی در مسیر رسیدن به حقیقت است.

تفاوت دفتر اول و دوم غزلیات شمس چیست؟

دفتر اول و دوم غزلیات شمس هر دو بخشی از کلیات شمس تبریزی هستند و شامل غزلیات مولانا در وصف شمس می شوند. تفاوت اصلی آنها در ترتیب و حجم اشعار است؛ این دو دفتر صرفاً به دلیل حجم بالای غزلیات، به منظور سهولت در چاپ و مطالعه، به دو جلد تقسیم شده اند و از نظر موضوعی ادامه یکدیگرند.

چرا مولانا غزلیات شمس را سروده است؟

مولانا غزلیات شمس را به دلیل عشق و شوریدگی عمیق خود نسبت به شمس تبریزی و به عنوان تجلی حالات روحی و تجربه عرفانی بی نظیرش پس از ملاقات و فراق شمس سروده است. این اشعار، بیانگر دگرگونی درونی و رسیدن او به اوج معرفت الهی است.