نمونه نوشتن منابع در پروپوزال

نوشتن منابع پروپوزال و رفرنس نویسی دقیق بخشی حیاتی از نگارش یک طرح تحقیقاتی معتبر است. این فرآیند شامل ارجاع‌دهی درون متنی و تهیه فهرست منابع نهایی با استفاده از شیوه‌های استاندارد مانند APA شیکاگو هاروارد ونکوور و MLA است که اعتبار علمی پژوهش شما را تضمین می‌کند.

اهمیت نوشتن منابع پروپوزال

ذکر دقیق منابع در پروپوزال سندی است بر پشتوانه علمی طرح تحقیقاتی شما. کمیته‌های داوری و اساتید با بررسی فهرست منابع از میزان مطالعه و تسلط شما بر پیشینه موضوع آگاه می‌شوند. این کار نشان می‌دهد که شما تحقیقات قبلی مرتبط را بررسی کرده‌اید و طرح پیشنهادی شما بر پایه‌ای محکم از دانش موجود بنا شده است. علاوه بر این رفرنس‌دهی صحیح از بروز سرقت ادبی جلوگیری می‌کند و به نویسندگان اصلی آثار مورد استفاده اعتبار می‌بخشد. در واقع با ارجاع به آثار دیگران شما به حقوق مالکیت فکری آن‌ها احترام می‌گذارید و شفافیت علمی را رعایت می‌کنید. این شفافیت به خوانندگان امکان می‌دهد تا در صورت تمایل به منابع اصلی مراجعه کرده و جزئیات بیشتری را بررسی کنند. یک پروپوزال بدون منابع کافی یا با ارجاعات ناقص فاقد اعتبار علمی لازم برای تصویب است و ممکن است فرآیند پژوهش شما را با مشکل مواجه کند. بنابراین تسلط بر اصول و شیوه‌های رفرنس‌نویسی یک مهارت ضروری برای هر پژوهشگر و دانشجو محسوب می‌شود.

علاوه بر موارد فوق کیفیت و روزآمدی منابع مورد استفاده در پروپوزال نیز از اهمیت بالایی برخوردار است. استفاده از مقالات کتاب‌ها و گزارش‌های تحقیقاتی جدید و معتبر نشان‌دهنده این است که شما با آخرین پیشرفت‌ها و یافته‌های مرتبط با موضوع خود آشنا هستید. این امر به داوران و اساتید اطمینان می‌دهد که طرح پیشنهادی شما نوآورانه و مرتبط با مسائل روز علمی است. همچنین تنوع منابع از نظر نوع (کتاب مقاله پایان‌نامه وبسایت علمی و…) و زبان (فارسی انگلیسی و…) می‌تواند نشان‌دهنده عمق و گستردگی مطالعه شما باشد. انتخاب منابع مناسب و رفرنس‌دهی دقیق آن‌ها نه تنها به تصویب سریع‌تر پروپوزال کمک می‌کند بلکه پایه‌ای قوی برای نگارش پایان‌نامه یا رساله نهایی فراهم می‌آورد. رعایت این اصول نشانه‌ای از حرفه‌ای‌گری و دقت پژوهشگر است و به کل فرآیند تحقیقاتی نظم و اعتبار می‌بخشد. از این رو اختصاص زمان کافی برای یادگیری و اجرای صحیح رفرنس‌نویسی در پروپوزال سرمایه‌گذاری ارزشمندی برای موفقیت در مسیر پژوهش است.

هدف از نوشتن منابع پروپوزال

اصلی‌ترین هدف از درج منابع در پروپوزال فراهم کردن امکان دسترسی خواننده به اطلاعات اصلی و مراجع علمی است که شما در تدوین طرح تحقیقاتی خود از آن‌ها بهره برده‌اید. این دسترسی به خواننده اعم از اساتید راهنما مشاور داوران و سایر پژوهشگران اجازه می‌دهد تا صحت و اعتبار مطالب ذکر شده در پروپوزال را بررسی کرده و عمق مطالعات شما را بسنجند. با مشاهده منابع آن‌ها می‌توانند ارزیابی کنند که آیا شما از پایگاه‌های اطلاعاتی معتبر نشریات علمی شناخته شده و کتاب‌های مرجع در حوزه تخصصی خود استفاده کرده‌اید یا خیر. این امر به ارتقاء سطح علمی پروپوزال و پذیرش آن کمک شایانی می‌کند.

هدف دیگر قدردانی از زحمات و تلاش‌های پژوهشگران قبلی است که آثارشان مبنایی برای کار شما قرار گرفته است. با ذکر دقیق نام نویسنده عنوان اثر سال انتشار و سایر جزئیات مربوط به منبع شما به حقوق مالکیت فکری آن‌ها احترام می‌گذارید و از سرقت علمی پرهیز می‌کنید. این اقدام نه تنها از نظر اخلاقی ضروری است بلکه از نظر قانونی نیز اهمیت دارد. سرقت علمی می‌تواند منجر به رد پروپوزال و حتی عواقب جدی‌تر برای دانشجو شود. علاوه بر این رفرنس‌دهی منظم و دقیق به شما کمک می‌کند تا در طول فرآیند نگارش پروپوزال و سپس پایان‌نامه مطالب خود را سازماندهی کرده و از تکرار یا تناقض در ارجاعات جلوگیری کنید. این نظم در مستندسازی فرآیند بازنگری و ویرایش پروپوزال را نیز تسهیل می‌بخشد و از بروز خطاهای نگارشی و فنی جلوگیری می‌کند. در نهایت رفرنس‌دهی صحیح تصویری حرفه‌ای و دقیق از پژوهشگر ارائه می‌دهد و نشان‌دهنده پایبندی او به اصول و استانداردهای علمی است.

نحوه نوشتن منابع پروپوزال

نوشتن منابع در پروپوزال تابع شیوه‌نامه‌ها و استانداردهای مشخصی است که بسته به رشته تحصیلی و دانشگاه محل تحصیل شما ممکن است متفاوت باشد. این شیوه‌ها قواعد مشخصی را برای نحوه نمایش اطلاعات منبع هم در داخل متن (ارجاع درون متنی) و هم در فهرست منابع پایانی (کتابنامه یا مراجع) تعیین می‌کنند. رایج‌ترین این شیوه‌ها شامل APA شیکاگو MLA هاروارد و ونکوور هستند که هر کدام دارای جزئیات و کاربردهای خاص خود می‌باشند. انتخاب شیوه مناسب و رعایت دقیق قواعد آن برای تمام منابع مورد استفاده در پروپوزال ضروری است تا یکدستی و اعتبار علمی متن حفظ شود.

برای نوشتن منابع ابتدا باید اطلاعات کامل و دقیق هر منبع را در زمان مطالعه و یادداشت‌برداری ثبت کنید. این اطلاعات معمولاً شامل نام نویسنده یا نویسندگان سال انتشار عنوان اثر (کتاب مقاله فصل کتاب گزارش و غیره) نام نشریه یا ناشر شماره جلد و شماره صفحه (در صورت لزوم) و سایر جزئیات مرتبط مانند DOI برای مقالات آنلاین است. سپس در هنگام نگارش متن پروپوزال هر زمان که از ایده اطلاعات یا نقل قول مستقیمی از منبعی استفاده می‌کنید باید بلافاصله پس از آن ارجاع درون متنی مربوط به آن منبع را طبق شیوه انتخابی درج نمایید. در نهایت پس از اتمام نگارش متن اصلی باید فهرست کاملی از تمام منابعی که در متن به آن‌ها ارجاع داده‌اید را در انتهای پروپوزال و با رعایت ترتیب و قالب مشخص شیوه انتخابی تهیه کنید. این فرآیند نیازمند دقت و توجه به جزئیات است تا از بروز خطا در ارجاعات جلوگیری شود و اعتبار پروپوزال حفظ گردد.

رفرنس نویسی پروپوزال به روش شیکاگو

روش رفرنس نویسی شیکاگو یکی از قدیمی‌ترین و پرکاربردترین شیوه‌ها به‌خصوص در رشته‌های علوم انسانی مانند تاریخ ادبیات و هنر است. این شیوه دو سیستم اصلی برای ارجاع‌دهی ارائه می‌دهد: سیستم یادداشت و کتابنامه (Notes and Bibliography) و سیستم نویسنده-تاریخ (Author-Date). انتخاب بین این دو سیستم معمولاً به حوزه تخصصی و الزامات ناشر یا دانشگاه بستگی دارد.

در سیستم یادداشت و کتابنامه ارجاعات درون متنی به صورت شماره‌هایی ظاهر می‌شوند که به یادداشت‌های پای صفحه (Footnotes) یا انتهای فصل/متن (Endnotes) ارجاع می‌دهند. این یادداشت‌ها حاوی اطلاعات کامل منبع در اولین ارجاع و اطلاعات کوتاه‌تر در ارجاعات بعدی هستند. در انتهای متن نیز یک کتابنامه کامل از تمام منابع مورد استفاده (چه ارجاع داده شده در متن و چه مطالعه شده اما مستقیماً ارجاع داده نشده) به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده ارائه می‌شود. این سیستم امکان ارائه توضیحات اضافی در یادداشت‌ها را نیز فراهم می‌کند که در متن اصلی جای نمی‌گیرند.

در سیستم نویسنده-تاریخ که بیشتر در علوم اجتماعی تاریخ و برخی رشته‌های علوم انسانی استفاده می‌شود ارجاعات درون متنی شامل نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار در داخل پرانتز هستند مانند (نام خانوادگی سال). در صورت نیاز به ارجاع به صفحه خاص شماره صفحه نیز اضافه می‌شود (نام خانوادگی سال صفحه). در انتهای متن فهرست منابع (References) به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده ارائه می‌شود که اطلاعات کامل هر منبع را شامل می‌شود. این سیستم شبیه به شیوه APA و هاروارد است اما جزئیات قالب‌بندی آن متفاوت است. هر دو سیستم شیکاگو قواعد دقیقی برای قالب‌بندی انواع مختلف منابع از جمله کتاب مقاله ژورنالی فصل کتاب وبسایت و غیره دارند که باید به دقت رعایت شوند.

نمونه ارجاع دهی روش شیکاگو

همانطور که اشاره شد روش شیکاگو دو سیستم اصلی دارد. در اینجا نمونه‌هایی از ارجاع‌دهی یک کتاب با استفاده از هر دو سیستم ارائه می‌شود:

سیستم یادداشت و کتابنامه (Notes and Bibliography) – ارجاع از کتاب:

• یادداشت پای صفحه یا انتهای متن (اولین ارجاع): ۱. دیو استوارت و مارک سیمونس زمین بازی تجارت: جایی که خلاقیت و تجارت برخورد می‌کنند (برکلی: نیو رایدرز پرس ۲۰۱۰) ۲۲.
• یادداشت پای صفحه یا انتهای متن (ارجاع بعدی): ۲. استوارت و سیمونس زمین بازی تجارت ۲۵.
• کتابنامه (در انتهای متن): استوارت دیو و مارک سیمونس. زمین بازی تجارت: جایی که خلاقیت و تجارت با هم برخورد می‌کنند. برکلی: نیورایدرز پرس ۲۰۱۰.

سیستم نویسنده-تاریخ (Author-Date) – ارجاع از کتاب:

• ارجاع درون متنی: (استوارت و سیمونس ۲۰۱۰ ۲۲)
• فهرست منابع (در انتهای متن): استوارت دیو اند مارک سیمونس. ۲۰۱۰. زمین بازی تجارت: جایی که خلاقیت و تجارت با هم برخورد می‌کنند. برکلی: نیو رایدرز پرس.

توجه داشته باشید که جزئیات قالب‌بندی مانند استفاده از کاما نقطه پرانتز و ایتالیک کردن عنوان‌ها در هر سیستم و برای هر نوع منبع (کتاب مقاله فصل کتاب و…) متفاوت است و باید به دقت از راهنمای کامل شیوه شیکاگو پیروی کرد. انتخاب سیستم مناسب برای پروپوزال شما معمولاً توسط دانشگاه یا استاد راهنما مشخص می‌شود.

نحوه نوشتن منابع پروپوزال به روش APA

روش APA (American Psychological Association) یکی از پرکاربردترین شیوه‌های رفرنس‌نویسی در علوم اجتماعی روانشناسی آموزش کسب‌وکار و برخی دیگر از رشته‌ها است. این شیوه بر پایه سیستم نویسنده-تاریخ استوار است و بر روزآمد بودن منابع تأکید دارد. هدف اصلی APA ایجاد یکدستی و وضوح در ارتباطات علمی و تسهیل دسترسی خوانندگان به منابع اصلی است.

در این شیوه ارجاع درون متنی شامل نام خانوادگی نویسنده یا نویسندگان و سال انتشار اثر است که در داخل پرانتز و بلافاصله پس از قسمتی از متن که از آن منبع استفاده شده قرار می‌گیرد. مثال: (نام خانوادگی سال). اگر نقل قول مستقیم باشد یا به بخش خاصی از منبع ارجاع داده شود شماره صفحه نیز اضافه می‌شود: (نام خانوادگی سال ص. شماره صفحه) یا (نام خانوادگی سال صفحات شماره شروع-شماره پایان). اگر منبعی بیش از دو نویسنده داشته باشد در اولین ارجاع نام تمام نویسندگان و در ارجاعات بعدی نام نویسنده اول به همراه عبارت «و همکاران» استفاده می‌شود (قواعد دقیق برای تعداد نویسندگان متفاوت است و در نسخه‌های جدید APA تغییراتی داشته است).

در انتهای پروپوزال فهرستی کامل از تمام منابعی که در متن به آن‌ها ارجاع داده شده تحت عنوان «منابع» (References) ارائه می‌شود. این فهرست باید به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده اول مرتب شود. اطلاعات هر منبع در این فهرست شامل نام خانوادگی نویسنده حرف اول نام کوچک سال انتشار (در پرانتز) عنوان اثر (با ایتالیک) نام ناشر یا ژورنال شماره جلد و شماره صفحات (برای مقالات ژورنالی) و سایر جزئیات لازم بسته به نوع منبع است. رعایت دقیق علائم نگارشی و قالب‌بندی در فهرست منابع APA بسیار مهم است.

نمونه ارجاع دهی روش APA

برای روشن شدن نحوه ارجاع‌دهی به روش APA در اینجا نمونه‌هایی برای انواع متداول منابع ارائه می‌شود:

ارجاع درون متنی (In-text Citation):

• یک نویسنده: (اسمیت ۲۰۲۲)
• دو نویسنده: (جونز و براون ۲۰۲۱)
• سه یا بیشتر نویسنده: (لی و همکاران ۲۰۲۰)
• نقل قول مستقیم: (اسمیت ۲۰۲۲ ص. ۴۵) یا (اسمیت ۲۰۲۲ صفحات ۴۵-۴۷)

فهرست منابع (References) – ارجاع از کتاب با یک نویسنده:

اسمیت ج. (۲۰۲۲). عنوان کتاب. نام شهر: نام ناشر.

فهرست منابع (References) – ارجاع از کتاب با دو نویسنده:

جونز آ. و براون ب. (۲۰۲۱). عنوان کتاب. نام شهر: نام ناشر.

فهرست منابع (References) – ارجاع از مقاله ژورنالی:

لی س. وانگ ف. و چن ه. (۲۰۲۰). عنوان مقاله. نام ژورنال جلد(شماره) صفحات شروع-پایان. https://doi.org/xxxxxxxx

فهرست منابع (References) – ارجاع از فصل کتاب (در کتابی با ویراستار):

آدامز پ. (۲۰۱۹). عنوان فصل. در و. گارسیا (ویراستار) عنوان کتاب (صص. ۸۸-۱۰۵). نام شهر: نام ناشر.

همانطور که مشاهده می‌کنید جزئیات قالب‌بندی شامل استفاده از ایتالیک برای عنوان کتاب و نام ژورنال پرانتز برای سال و استفاده از نقطه و کاما در مکان‌های مشخص از ویژگی‌های این شیوه است. رعایت دقیق این جزئیات برای اعتبار علمی پروپوزال شما ضروری است.

نوشتن منابع پروپوزال به روش MLA

روش MLA (Modern Language Association) به طور گسترده در رشته‌های علوم انسانی به ویژه ادبیات زبان‌های مدرن و مطالعات فرهنگی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شیوه بر سادگی و وضوح در ارجاع‌دهی تمرکز دارد و اطلاعات ضروری برای یافتن منبع را در اختیار خواننده قرار می‌دهد. ساختار کلی MLA نیز مانند APA بر پایه ارجاع درون متنی و فهرست منابع پایانی استوار است.

در شیوه MLA ارجاع درون متنی معمولاً شامل نام خانوادگی نویسنده و شماره صفحه یا محدوده‌ی صفحات مربوطه است که در داخل پرانتز و بدون استفاده از ویرگول بین نام و شماره صفحه قرار می‌گیرد. مثال: (نام خانوادگی شماره صفحه). اگر نام نویسنده در متن جمله ذکر شده باشد تنها شماره صفحه در پرانتز می‌آید. مثال: اسمیت بیان می‌کند که … (۴۵). در MLA سال انتشار معمولاً در ارجاع درون متنی گنجانده نمی‌شود مگر اینکه برای تمایز بین دو اثر از یک نویسنده با سال‌های انتشار متفاوت لازم باشد.

فهرست کامل منابع در انتهای پروپوزال تحت عنوان «آثار ارجاع داده شده» (Works Cited) ارائه می‌شود. این فهرست به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده مرتب می‌شود. اطلاعات مربوط به هر منبع در این فهرست شامل نام خانوادگی نویسنده نام کوچک عنوان اثر (با ایتالیک برای کتاب‌ها و نام ژورنال‌ها و داخل گیومه برای مقالات و فصل‌ها) نام ناشر سال انتشار و سایر جزئیات مرتبط بسته به نوع منبع است. MLA قواعد خاصی برای قالب‌بندی منابع الکترونیکی وبسایت‌ها و سایر انواع منابع نیز دارد. دقت در رعایت جزئیات نگارشی مانند استفاده از ویرگول نقطه و دونقطه در جایگاه صحیح برای مطابقت با این شیوه ضروری است.

رفرنس نویسی پورپوزال به روش هاروارد

شیوه رفرنس نویسی هاروارد نیز یکی از شیوه‌های مبتنی بر سیستم نویسنده-تاریخ است که به طور گسترده در دانشگاه‌ها و حوزه‌های مختلف علمی به ویژه در علوم طبیعی علوم اجتماعی و اقتصاد مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شیوه به دلیل سادگی و وضوح در ارجاع‌دهی هم در متن و هم در فهرست منابع مورد توجه قرار گرفته است.

در روش هاروارد ارجاع درون متنی شامل نام خانوادگی نویسنده و سال انتشار اثر است که در داخل پرانتز و بلافاصله پس از استفاده از اطلاعات یا ایده از آن منبع قرار می‌گیرد. مثال: (نام خانوادگی سال). اگر نیاز به ارجاع به صفحه یا صفحات خاصی باشد شماره صفحه نیز اضافه می‌شود: (نام خانوادگی سال ص. شماره صفحه). در صورت وجود بیش از یک نویسنده نام خانوادگی تمام نویسندگان (تا تعداد مشخصی) یا نام نویسنده اول و عبارت «و همکاران» استفاده می‌شود که قواعد آن مشابه APA است اما ممکن است جزئیات کوچکی متفاوت باشد.

فهرست کامل منابع در انتهای پروپوزال تحت عنوان «مراجع» (References) یا «کتابنامه» (Bibliography) ارائه می‌شود. این فهرست به ترتیب حروف الفبای نام خانوادگی نویسنده مرتب می‌شود. اطلاعات مربوط به هر منبع در این فهرست شامل نام خانوادگی نویسنده حرف اول نام کوچک (و گاهی نام کامل) سال انتشار (در پرانتز) عنوان اثر (با ایتالیک برای کتاب‌ها و نام ژورنال‌ها) نام ناشر یا ژورنال شماره جلد شماره صفحات (برای مقالات ژورنالی) و سایر جزئیات لازم بسته به نوع منبع است. شیوه هاروارد نیز مانند سایر شیوه‌ها قواعد مشخصی برای قالب‌بندی انواع مختلف منابع دارد و رعایت دقیق این قواعد برای حفظ یکدستی و اعتبار علمی پروپوزال ضروری است.

نمونه ارجاع دهی روش هاروارد

برای درک بهتر شیوه ارجاع‌دهی هاروارد در اینجا نمونه‌هایی از ارجاع یک کتاب و یک مقاله ژورنالی با استفاده از این شیوه ارائه می‌شود:

ارجاع درون متنی (In-text Citation):

• یک نویسنده: (اسمیت ۲۰۲۲)
• دو نویسنده: (جونز و براون ۲۰۲۱)
• سه یا بیشتر نویسنده: (لی و همکاران ۲۰۲۰)
• نقل قول مستقیم: (اسمیت ۲۰۲۲ ص. ۴۵)

فهرست منابع (References) – ارجاع از کتاب:

اسمیت ج. (۲۰۲۲) عنوان کتاب. نام شهر: نام ناشر.

فهرست منابع (References) – ارجاع از مقاله ژورنالی:

لی س. وانگ ف. و چن ه. (۲۰۲۰) عنوان مقاله. نام ژورنال جلد(شماره) صص. صفحات شروع-پایان.

همانطور که مشاهده می‌شود شیوه هاروارد شباهت زیادی به APA دارد اما تفاوت‌هایی در جزئیات قالب‌بندی مانند استفاده از ویرگول قبل از سال در ارجاع درون متنی (در برخی نسخه‌های هاروارد) یا نحوه نمایش صفحات در فهرست منابع وجود دارد. مهمترین نکته در استفاده از هاروارد انتخاب یک نسخه مشخص از این شیوه (زیرا نسخه‌های متعددی از آن وجود دارد) و رعایت یکدستی در تمام ارجاعات است. دانشگاه یا استاد راهنمای شما معمولاً نسخه مورد نظر را مشخص می‌کنند.

رفرنس دهی پورپوزال به روش ونکوور

شیوه رفرنس‌دهی ونکوور (Vancouver Style) یک شیوه شماره‌گذاری است که به طور گسترده در علوم پزشکی و بهداشتی مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شیوه توسط کمیته بین‌المللی سردبیران مجلات پزشکی (ICMJE) تدوین شده است و هدف آن ایجاد یک استاندارد یکنواخت برای مقالات ارسالی به نشریات پزشکی است. در این شیوه ترتیب منابع در فهرست نهایی بر اساس ترتیب اولین ظهور آن‌ها در متن است نه بر اساس حروف الفبا.

در روش ونکوور هر بار که به منبعی در متن اشاره می‌شود یک شماره منحصر به فرد به آن منبع اختصاص داده می‌شود. این شماره در داخل پرانتز یا کروشه یا به صورت بالانویس در کنار متنی که از آن منبع استفاده شده قرار می‌گیرد. مثال: … همانطور که در مطالعات قبلی نشان داده شده است (۱). اگر به یک منبع چندین بار ارجاع داده شود در تمام دفعات از همان شماره‌ای که برای اولین بار به آن منبع اختصاص داده شده بود استفاده می‌شود. اگر همزمان به چند منبع ارجاع داده شود شماره‌های آن‌ها با ویرگول جدا می‌شوند (۱ ۳) یا اگر متوالی باشند با خط تیره (۱-۳). شماره‌ها در متن به ترتیب ظهور منابع در متن افزایش می‌یابند.

فهرست کامل منابع در انتهای پروپوزال تحت عنوان «منابع» (References) ارائه می‌شود. این فهرست بر اساس شماره‌هایی که در متن به منابع اختصاص داده شده به ترتیب عددی مرتب می‌شود. اطلاعات مربوط به هر منبع در این فهرست شامل نام خانوادگی نویسنده حرف اول نام کوچک (بدون نقطه) عنوان اثر نام ژورنال (به صورت اختصاری طبق استاندارد PubMed) سال انتشار شماره جلد شماره شماره (در صورت وجود) و شماره صفحات است. برای کتاب‌ها اطلاعات شامل نام نویسنده عنوان کتاب شماره ویرایش نام شهر نام ناشر و سال انتشار است. رعایت دقیق علائم نگارشی و ترتیب اطلاعات در فهرست منابع ونکوور بسیار مهم است.

نمونه ارجاع دهی روش ونکوور

برای درک بهتر شیوه رفرنس‌دهی ونکوور در اینجا نمونه‌هایی از ارجاع یک کتاب و یک مقاله ژورنالی با استفاده از این شیوه ارائه می‌شود:

ارجاع درون متنی (In-text Citation):

• اشاره به یک منبع: … نتایج نشان داد (۱).
• اشاره به چند منبع غیرمتوالی: … در مطالعات مختلف مشاهده شده است (۲ ۵).
• اشاره به چند منبع متوالی: … چندین پژوهش اخیر حاکی از آن است (۷-۹).
• ارجاع دوباره به منبعی که قبلاً استفاده شده: … یافته‌ها با نتایج قبلی همخوانی دارد (۱).

فهرست منابع (References) – ارجاع از کتاب:

۱. نام خانوادگی حرف اول نام کوچک. عنوان کتاب. شماره ویرایش. نام شهر: نام ناشر؛ سال انتشار.

مثال: ۱. Stewart D, Simmons M. زمین بازی تجارت: جایی که خلاقیت و تجارت با هم برخورد می‌کنند. برکلی: نیو رایدرز پرس؛ ۲۰۱۰.

فهرست منابع (References) – ارجاع از مقاله ژورنالی:

۲. نام خانوادگی حرف اول نام کوچک نام خانوادگی حرف اول نام کوچک. عنوان مقاله. نام اختصاری ژورنال. سال انتشار؛جلد(شماره):صفحات.

مثال: ۲. Lee S, Wang F, Chen H. عنوان مقاله. J Res Sci. 2020;15(3):112-25.

توجه داشته باشید که در فهرست منابع نام نویسندگان با ویرگول و بدون فاصله جدا می‌شوند (مگر نویسنده آخر که قبل از آن نقطه و ویرگول می‌آید در صورت وجود بیش از یک نویسنده). همچنین استفاده از نام اختصاری ژورنال‌ها طبق استانداردهای بین‌المللی الزامی است. این شیوه به دلیل فشردگی و استفاده از اعداد برای مقالات علمی با تعداد زیادی ارجاع مناسب است.

تفاوت رفرنس نویسی پروپوزال دانشگاه ها

یکی از نکات مهم در نوشتن منابع پروپوزال توجه به این واقعیت است که شیوه‌نامه رفرنس نویسی می‌تواند از دانشگاهی به دانشگاه دیگر و حتی گاهی از دانشکده‌ای به دانشکده دیگر در یک دانشگاه واحد متفاوت باشد. هر دانشگاه یا مؤسسه آموزش عالی ممکن است شیوه‌نامه اختصاصی خود را داشته باشد یا یکی از شیوه‌های استاندارد بین‌المللی مانند APA شیکاگو هاروارد MLA یا ونکوور را به عنوان شیوه الزامی برای پایان‌نامه‌ها و پروپوزال‌ها تعیین کند. حتی در صورتی که دانشگاه یک شیوه استاندارد را مشخص کند ممکن است جزئیات کوچکی را در آن شیوه برای مطابقت با نیازهای خود تغییر دهد.

این تفاوت‌ها می‌تواند در موارد مختلفی مشاهده شود از جمله: انتخاب شیوه اصلی رفرنس‌دهی (مثلاً APA در مقابل هاروارد) نحوه نمایش اطلاعات در ارجاع درون متنی (مثلاً استفاده از نام کامل در مقابل حرف اول نام) قالب‌بندی فهرست منابع (مثلاً استفاده از ایتالیک در مقابل زیرخط برای عنوان‌ها) ترتیب اطلاعات در فهرست منابع (مثلاً قرار دادن سال انتشار بلافاصله پس از نام نویسنده یا در انتهای اطلاعات منبع) و حتی الزامات مربوط به تعداد حداقل یا حداکثر منابع مورد استفاده. برخی دانشگاه‌ها ممکن است استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت منابع مانند EndNote Mendeley یا Zotero را توصیه یا حتی الزامی کنند.

بنابراین قبل از شروع به نوشتن منابع پروپوزال ضروری است که دانشجو با مراجعه به وبسایت دانشگاه بخش تحصیلات تکمیلی یا راهنمای نگارش پایان‌نامه و رساله دانشگاه خود از شیوه رفرنس‌نویسی مورد تأیید دانشگاه مطلع شود. در صورت وجود هرگونه ابهام مشورت با استاد راهنما بهترین راه برای اطمینان از رعایت دقیق الزامات دانشگاه است. نادیده گرفتن این تفاوت‌ها می‌تواند منجر به رد پروپوزال یا نیاز به بازنگری‌های زمان‌بر شود.

رفرنس دهی پروپوزال به روش دستی یا با نرم افزار

رفرنس‌دهی در پروپوزال را می‌توان به دو روش اصلی انجام داد: دستی و با استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت منابع. هر دو روش مزایا و معایب خاص خود را دارند اما استفاده از نرم‌افزارها به طور کلی توصیه می‌شود به خصوص برای پروژه‌های تحقیقاتی بزرگ مانند پایان‌نامه و رساله که تعداد منابع در آن‌ها زیاد است.

در روش دستی دانشجو اطلاعات هر منبع را به صورت جداگانه و با دقت طبق شیوه رفرنس‌نویسی مورد نظر در متن و فهرست منابع تایپ می‌کند. این روش نیازمند دقت بسیار بالا و توجه به جزئیات نگارشی (مانند ویرگول نقطه پرانتز ایتالیک و غیره) برای هر منبع است. هرگونه تغییر در متن یا نیاز به اضافه کردن/حذف کردن منابع مستلزم بازبینی دستی تمام ارجاعات و فهرست منابع است که فرآیندی زمان‌بر و مستعد خطا است. احتمال بروز اشتباهات تایپی عدم یکدستی در قالب‌بندی یا فراموش کردن ارجاع به یک منبع در این روش بالاست.

در مقابل نرم‌افزارهای مدیریت منابع مانند EndNote Mendeley Zotero Citavi و غیره ابزارهای قدرتمندی هستند که فرآیند رفرنس‌دهی را به طور قابل توجهی تسهیل و خودکار می‌کنند. این نرم‌افزارها به شما امکان می‌دهند تا اطلاعات منابع را یک بار وارد یا از پایگاه‌های اطلاعاتی علمی وارد کنید آن‌ها را سازماندهی و دسته‌بندی نمایید و سپس با انتخاب شیوه رفرنس‌نویسی مورد نظر (مثلاً APA هاروارد و…) ارجاعات درون متنی و فهرست منابع را به صورت خودکار در متن پروپوزال یا پایان‌نامه خود ایجاد کنید. این نرم‌افزارها با پلاگین‌هایی که در نرم‌افزارهای واژه‌پرداز مانند مایکروسافت ورد نصب می‌شوند کار می‌کنند و با هرگونه تغییر در متن یا منابع ارجاعات و فهرست منابع را به سرعت به‌روزرسانی می‌کنند. استفاده از نرم‌افزارها باعث صرفه‌جویی در زمان کاهش خطاها و تضمین یکدستی در رفرنس‌دهی می‌شود.

با توجه به پیچیدگی شیوه‌های رفرنس‌دهی و حجم بالای منابع در تحقیقات دانشگاهی استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت منابع به شدت توصیه می‌شود. یادگیری کار با این نرم‌افزارها ممکن است در ابتدا کمی زمان‌بر باشد اما در طولانی مدت باعث تسهیل فرآیند نگارش و افزایش دقت و اعتبار کار شما خواهد شد.

تعداد منابع پروپوزال

سوالی که اغلب دانشجویان مطرح می‌کنند این است که پروپوزال باید چند منبع داشته باشد؟ پاسخ دقیق و ثابتی برای این سوال وجود ندارد زیرا تعداد منابع مورد نیاز به عوامل مختلفی بستگی دارد از جمله: حوزه موضوعی پژوهش نوآوری موضوع حجم و عمق مطالعات پیشین در آن زمینه سطح مقطع تحصیلی (کارشناسی ارشد یا دکتری) و الزامات خاص دانشگاه یا استاد راهنما. با این حال می‌توان رهنمودهای کلی ارائه داد.

هدف از آوردن منابع در پروپوزال نشان دادن تسلط شما بر پیشینه تحقیق شناسایی شکاف‌های پژوهشی و توجیه ضرورت انجام طرح پیشنهادی است. بنابراین تعداد منابع باید به اندازه‌ای باشد که بتواند این اهداف را محقق کند. یک پروپوزال قوی معمولاً نیازمند بررسی جامع ادبیات موضوع است و این امر مستلزم استفاده از تعداد کافی منابع معتبر و مرتبط است. استفاده از تعداد بسیار کم منابع می‌تواند نشان‌دهنده عدم مطالعه کافی یا محدود بودن دامنه تحقیق شما باشد در حالی که استفاده از تعداد بسیار زیاد منابع نامرتبط نیز می‌تواند نشان‌دهنده عدم تمرکز یا عدم توانایی در غربالگری اطلاعات باشد.

به طور کلی برای یک پروپوزال کارشناسی ارشد تعداد منابع می‌تواند از حدود ۱۵ تا ۳۰ منبع متغیر باشد اما برای پروپوزال دکتری که انتظار عمق بیشتری در بررسی ادبیات موضوع می‌رود این تعداد معمولاً بیشتر و ممکن است به ۳۰ تا ۶۰ منبع یا حتی بیشتر برسد. مهمتر از تعداد صرف کیفیت و ارتباط منابع با موضوع تحقیق است. باید از منابع دست اول مقالات علمی منتشر شده در ژورنال‌های معتبر کتاب‌های مرجع و پایان‌نامه‌های مرتبط استفاده شود. همچنین استفاده از منابع روزآمد (به خصوص در رشته‌های علوم پایه و فنی مهندسی) اهمیت زیادی دارد. مشورت با استاد راهنما در خصوص تعداد و نوع منابع مناسب برای پروپوزال شما بهترین راه برای اطمینان از رعایت الزامات و استانداردهای لازم است.

پروپوزال چیست؟

پروپوزال طرح یا پیشنهادی مکتوب برای انجام یک پروژه تحقیقاتی مانند پایان‌نامه یا رساله است که شامل عنوان بیان مسئله اهداف فرضیات روش تحقیق و منابع مورد استفاده است و قبل از شروع کار اصلی به دانشگاه ارائه می‌شود.

مهمترین دلایل رفرنس نویسی در پروپوزال چیست؟

مهمترین دلایل شامل اثبات پشتوانه علمی طرح احترام به حقوق مالکیت فکری نویسندگان اصلی جلوگیری از سرقت ادبی و امکان دسترسی خوانندگان به منابع برای بررسی بیشتر و تأیید اعتبار مطالب است.

چه سبک های رایجی برای رفرنس نویسی پروپوزال وجود دارد؟

سبک‌های رایج شامل APA (علوم اجتماعی) شیکاگو (علوم انسانی) MLA (ادبیات) هاروارد (علوم مختلف) و ونکوور (علوم پزشکی) هستند که هر دانشگاه یا رشته‌ای ممکن است یکی از آن‌ها را الزامی کند.

آیا روش رفرنس نویسی در همه دانشگاه ها یکسان است؟

خیر روش رفرنس نویسی در دانشگاه‌های مختلف و حتی گاهی دانشکده‌های مختلف یکسان نیست. هر دانشگاه ممکن است شیوه‌نامه خاص خود را داشته باشد یا استفاده از یکی از شیوه‌های استاندارد را با جزئیات مشخص الزامی کند.

رفرنس نویسی دستی بهتر است یا نرم افزاری؟

استفاده از نرم‌افزارهای مدیریت منابع مانند EndNote یا Mendeley به دلیل کاهش خطا صرفه‌جویی در زمان و تضمین یکدستی در قالب‌بندی به مراتب بهتر از روش دستی است به خصوص برای تعداد بالای منابع.

حداقل تعداد منابع در پروپوزال چقدر است؟

تعداد منابع استاندارد مشخصی وجود ندارد و به عواملی مانند حوزه موضوعی سطح مقطع و الزامات دانشگاه بستگی دارد. اما برای یک پروپوزال قوی تعداد منابع باید برای پوشش دادن پیشینه تحقیق کافی باشد (مثلاً ۱۵-۳۰ منبع برای ارشد).