چین برای مهار ایران، اهرم فشار دارد؟

به گزارش نادیاتور، به گفته نشریه مذکور، «حمله انتقام جویانه ایران که اولین حمله مستقیم این کشور به اسراییل بود، ایالات متحده را به استفاده بیشتر از اهرم بالقوه پکن در خاورمیانه ترغیب کرده است.

روزنامه شرق نوشت:درحالی که چین مدت هاست به بزرگ ترین شریک تجاری ایران تبدیل شده و مقامات ارشد ایالات متحده از جمله رییس جمهور جو بایدن، به طور علنی از پکن خواسته اند تا به کنترل تهران کمک کند»، به ویژه که این نشریه ذیل نگاه ضد ایرانی خود مدعی شده که «در ماه های گذشته حملات گروه انصارالله در دریای سرخ که توسط تهران تشویق می شوند، حمل ونقل جهانی را مختل کرده است». جالب اینجاست که فارن پالیسی در مطلب دیگری به قلم جیمز پالمر و در جواب این پرسش که چرا پکن در تقابل ایران و اسراییل، تهران را به تل آویو ترجیح داد؟ در ادعایی نوشت «دیپلمات های چینی پشت درهای بسته تلاش می کنند همتایان اسراییلی شان را قانع کنند که اظهارات علنی دولت چین نشان دهنده منویات قلبی پکن درباره لزوم مجازات دولت اسراییل بابت اقداماتی که انجام داده است نیست و پکن همچنان خواهان حفظ روابط دوجانبه است». ازاین رو و به گفته پالمر، در تنش تهران – تل آویو، چین طرف ایران را گرفته، اما به نظر می رسد پکن در تلاش برای تنش زدایی از وضعیت موجود و در عین حال طعنه زدن به آمریکاست.

در این بین و با توجه به آنچه در فارن پالیسی عنوان شد، سوال کلیدی اینجاست که آیا چینی ها توان کنترل تهران را مطابق با نگاه واشنگتن دارند؟

سعید میرطاهر در گفت وگو با «شرق»، پاسخ این پرسش را از ابعاد مختلف «نه» می داند و در تبیین این جواب خود بر این باور است که اساسا پکن در معادلات کنونی خاورمیانه نقش آفرینی چندانی ندارد، چراکه به گفته این تحلیلگر آسیای جنوبی، چینی ها صرف تمرکز سیاسی و دیپلماتیک غربی ها و به خصوص آمریکا در غرب آسیا و همچنین اختصاص هزینه های گزاف تسلیحاتی در دو جنگ اسراییل و حماس و همچنین جنگ اوکراین را بهترین فرصت می دانند که واشنگتن توجه خود را از راهبرد مهار چین و پرداختن به موضوع تایوان کمتر کند. به همین واسطه مفسر ارشد حوزه سیاست خارجی این را یادآور می شود که چنین سیاستی برای پکن چنان اهمیت دارد که حتی به بهای افزایش قیمت انرژی جهانی، چینی ها ذیل درخواست ایالات متحده فعلا درصدد مهار تهران و حوثی ها نخواهند بود.

البته میرطاهر در ادامه اذعان دارد که حتی اگر به واسطه افزایش بهای انرژی، در آینده چینی ها به دنبال کنترل تهران و مهار انصارالله هم باشند، امری نیست که پکن به تنهایی بتواند در آن نقش آفرینی کند، چراکه این سیاست درست در مقابل اهداف و منافع روس ها قرار دارد. اهدافی که کرملین تلاش دارد با فرسایشی شدن و تشدید بحران در خاورمیانه از توجهات به جنگ اوکراین کاسته شود. در سایه آنچه گفته شد، کارشناس ارشد مسایل آسیای جنوب شرقی در ادامه گپ وگفتش با «شرق»، روی موضوع صادرات و فروش نفت ایران به چین تمرکز می کند و این پارامتر را چندان قوی نمی داند، چراکه به زعمش، پکن معابر و مسیرهای جایگزین دیگری را برای تامین انرژی در اختیار دارد. پیرو آنچه سعید میرطاهر عنوان کرد، در گزارش مذکور نشریه فارن پالیسی هم به این موضوع اشاره شد که اگرچه ایالات متحده به طور فزاینده ای به دنبال چین برای تحت تاثیر قرار دادن ایران است، برخی کارشناسان هشدار می دهند که این موضوع به این سادگی ها نیست؛ چراکه فارن پالیسی هم می گوید «روابط اقتصادی تهران – پکن به لحاظ نفوذ نابرابر است» و در تایید گفته خود به این نکته تاکید می کند که «سال گذشته بیش از 90 درصد صادرات نفت خام ایران به چین بوده است، با این حال، چین تامین کنندگان بسیار دیگری فراتر از ایران دارد و عرضه تهران تنها 10 درصد از کل واردات چین را تشکیل می دهد».

رسول نهاوندی هم دیگر کارشناسی بود که در گفت وگوی خود با «شرق» و همسو با ارزیابی سعید میرطاهر، از زاویه ای متفاوت به موضوع ورود می کند و تاکید دارد که «نکته اساسی پیرامون درخواست آمریکا از چینی ها برای کنترل ایران و مهار انصارالله به میزان موفقیت پکن در نقدکردن مناسبات تجاری و اقتصادی اش با تهران در عرصه سیاسی، دیپلماتیک، نظامی و دفاعی و میدانی، ناظر بر تحولات خاورمیانه بازمی گردد». لذا این تحلیلگر ارشد مسایل غرب آسیا با بیان این نکته که اگرچه اکنون چینی ها مهم ترین شریک اقتصادی و تجاری ایران محسوب می شوند و هم زمان اقتصاد و معیشت کشور هم مشکلات زیادی دارد اما از منظر او، این پارامترها لزوما تاثیر خود را در عرصه سیاسی و دیپلماتیک خاورمیانه به شکل ملموس نخواهد گذاشت. چون با قرایت نهاوندی، «شرط لازم این کار به اراده چینی ها در جهت نقدکردن مناسبات اقتصادی شان با ایران برای سمت وسودهی به تحولات خاورمیانه برمی گردد». در ادامه، تحلیلگر ارشد حوزه بین الملل به شرط کافی هم اشاره دارد و در تشریح آن معتقد است باید تهران هم پذیرای چنین نگاهی از سوی چینی ها باشد که البته از منظر مفسر ارشد حوزه غرب آسیا، بعید است که ایران، ولو با نگاه راهبردی خود به روابطش با چین و نیاز مبرم به فروش نفت و تداوم مناسبات تجاری با این کشور بخواهد یا اجازه دهد این مناسبات تجاری در حوزه سیاسی و خارجی تحولات منطقه خاورمیانه در جهت تامین نگاه واشنگتن اثرگذار باشد.

پیرو تحلیلی که توسط رسول نهاوندی ارایه شد، در بخشی از مقاله فارن پالیسی هم به نقل از ویلیام فیگوروآ، کارشناس روابط چین و ایران در دانشگاه گرونینگن هلند به این نکته حایز اهمیت اشاره شده، «در حالی که چین از نظر فروش و تجارت نفت دارای اهرم فشار است، اما استفاده از این اهرم، هم از نظر سیاسی و هم از نظر لجستیکی چالش برانگیز خواهد بود و در مثالی به پالایشگاه های خصوصی چین که در بازار سیاه فعالیت می کنند، اشاره می شود که به گفته کارشناس روابط چین و ایران در دانشگاه گرونینگن هلند، این پالایشگاه های خصوصی عملا و به طور غیرقانونی بیشتر نفت ایران را خریداری می کنند». لذا ویلیام فیگوروآ تاکید دارد که «کنترل این پالایشگاه های خصوصی به شدت دشوار است و به دنبال آن هم، کنترل مستقیم واردات نفت ایران از چین برای پکن چالش برانگیز خواهد بود».

23302