خلاصه کتاب بازی درمانی و مشاوره کودک ( نویسنده مریم دیباواجاری، مهران قائدی )

کتاب «بازی درمانی و مشاوره کودک» اثر مریم دیباواجاری و مهران قائدی، اثری جامع است که به تبیین نقش محوری بازی در تشخیص و درمان اختلالات روانشناختی کودکان می پردازد. این کتاب با تمرکز بر روش سقراطی، رویکردی نوآورانه در عرصه بازی درمانی ارائه می دهد.

این خلاصه به بررسی عمیق محتوای کتاب می پردازد و مفاهیم بنیادین، نظریه های کلیدی، رویکردهای درمانی نوین و بازی های کاربردی معرفی شده در آن را تشریح می کند. هدف از ارائه این محتوا، ایجاد منبعی غنی و معتبر برای دانشجویان روانشناسی، مشاوران کودک، درمانگران، والدین و تمامی علاقه مندان به حوزه رشد و سلامت روان کودکان است تا درکی جامع از اهمیت و ابعاد مختلف بازی درمانی کسب کنند.

بخش اول: مبانی، تعاریف و اصول بازی درمانی

اولین بخش از کتاب «بازی درمانی و مشاوره کودک» به تشریح بنیادهای نظری و عملی بازی درمانی می پردازد. این بخش از تعریف ابتدایی بازی آغاز شده و به تدریج به اهمیت، تاریخچه، اهداف و ویژگی های این شیوه درمانی می رسد و سپس نظریه های کلیدی را معرفی می کند که ستون فقرات بازی درمانی را تشکیل می دهند.

فصل 1: بازی و مشاوره کودکان – از تعریف تا اهمیت

بازی، فعالیتی ذاتی و جهانی است که فراتر از سرگرمی صرف، نقشی حیاتی در رشد و تکامل همه جانبه کودکان ایفا می کند. این فصل با ارائه تعریفی جامع از بازی آغاز می شود و به این پرسش می پردازد که ماهیت واقعی بازی چیست و چگونه می توان آن را از فعالیت های غیرجدی متمایز کرد. بازی، بستری امن برای کودکان فراهم می آورد تا بدون ترس از قضاوت، احساسات، افکار و تجربیات درونی خود را بروز دهند. در این فضا، کودکان می توانند نقش های مختلف را تجربه کنند، مهارت های اجتماعی را بیاموزند، مشکلات خود را بازسازی و راه حل های خلاقانه پیدا کنند. از دیدگاه روانشناختی، بازی به عنوان یک زبان نمادین عمل می کند که از طریق آن، کودک می تواند ناخودآگاه خود را آشکار سازد و به این ترتیب، به مشاور کودک امکان می دهد تا به ریشه های مشکلات رفتاری و عاطفی پی ببرد.

مشاور کودک در این فرآیند، نقشی محوری دارد. اهداف مشاوره کودک شامل کمک به کودک برای ابراز احساسات، توسعه مهارت های مقابله ای، افزایش خودآگاهی و حل تعارضات درونی و بیرونی است. ایجاد یک ارتباط مبتنی بر اعتماد و همدلی بین کودک و مشاور، از اهمیت بالایی برخوردار است، چرا که این ارتباط امن، بستری برای بیان آزادانه و پذیرش بی قید و شرط را فراهم می آورد. مشاور با ایجاد فضایی پذیرا و حمایت گر، به کودک کمک می کند تا با چالش های خود مواجه شود و به توانمندی های درونی خود برای غلبه بر آن ها دست یابد.

فصل 2: بازی درمانی – از تاریخچه تا اهداف و ویژگی ها

بازی درمانی، شاخه ای تخصصی از روان درمانی است که از بازی به عنوان ابزاری برای کمک به کودکان در بیان و حل مشکلات هیجانی و رفتاری استفاده می کند. این فصل به تفصیل به این موضوع می پردازد که بازی درمانی چیست و چگونه می تواند به عنوان یک روش درمانی مؤثر عمل کند. تاریخچه بازی درمانی نشان می دهد که این رویکرد درمانی از اوایل قرن بیستم و با الهام از نظریه های روانکاوی آغاز شده و به تدریج با توسعه رویکردهای مختلف، تکامل یافته است. پیشگامانی چون آنا فروید و ملانی کلاین نقش مهمی در توسعه مبانی نظری آن ایفا کردند.

اهمیت و ضرورت بازی درمانی در توانایی آن برای دستیابی به دنیای درونی کودک نهفته است، جایی که کلمات ممکن است ناکافی باشند. فواید این روش درمانی گسترده است و شامل کاهش اضطراب، افزایش عزت نفس، بهبود مهارت های ارتباطی، و توسعه توانایی های حل مسئله می شود. اهداف کلیدی بازی درمانی شامل کمک به کودک برای شناسایی و ابراز احساسات، کاهش تعارضات درونی، ایجاد مهارت های اجتماعی سازگارانه و بهبود روابط خانوادگی است. اصول پایه بازی درمانی بر اساس پذیرش بی قید و شرط، همدلی و ایجاد یک محیط امن و غیرقضاوتی استوار است. یک بازی درمانگر موفق باید دارای ویژگی هایی نظیر صبر، خلاقیت، توانایی برقراری ارتباط عمیق با کودکان و دانش نظری قوی باشد.

این فصل همچنین به معرفی انواع روش های بازی درمانی می پردازد که شامل روش های مستقیم (دستوری)، غیرمستقیم (غیردستوری) و انتخابی است، که هر یک رویکرد متفاوتی برای تعامل با کودک و هدایت فرآیند درمانی دارند. طراحی اتاق بازی درمانی نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است؛ این اتاق باید فضایی امن، جذاب و سرشار از اسباب بازی های متنوع و مناسب سن کودک باشد که امکان ابراز خلاقیت و بازی های نمادین را فراهم آورد.

فصل 3: نظریه های بنیادین بازی درمانی – مرور رویکردهای اصلی

بازی درمانی بر پایه مجموعه ای از نظریه های روانشناختی استوار است که هر یک دیدگاهی منحصر به فرد در مورد نقش بازی در رشد و درمان کودکان ارائه می دهند. این فصل به بررسی خلاصه ای از این نظریه های اصلی و تأثیر آن ها بر روش های بازی درمانی می پردازد:

• بازی درمانی روانکاوی: این رویکرد، ریشه در کارهای زیگموند فروید و آنا فروید دارد و بر اهمیت ناخودآگاه، تعارضات درونی و تجربیات اولیه کودکی تأکید می کند. بازی به عنوان ابزاری برای بیرون ریختن احساسات سرکوب شده و حل تعارضات ناهشیار دیده می شود.
• بازی درمانی بر اساس رویکرد آدلر: آلفرد آدلر بر هدف گرایی رفتار انسان و اهمیت احساس تعلق و برتری جویی تأکید داشت. در این رویکرد، بازی به کودک کمک می کند تا به درکی از اهداف غلط خود دست یابد، احساسات حقارت را کاهش دهد و مهارت های اجتماعی را توسعه دهد.
• روش سقراطی – نوآوری محوری کتاب و کاربرد آن در بازی درمانی: یکی از نوآوری های برجسته کتاب دیباواجاری و قائدی، تمرکز بر روش سقراطی در بازی درمانی است. این روش، که ریشه در فلسفه یونان باستان دارد، بر پرسشگری مداوم و هدایت شده تأکید می کند تا فرد به خودشناسی و کشف حقیقت دست یابد. در بازی درمانی، مشاور با طرح سوالات هوشمندانه و عمیق، به کودک کمک می کند تا به آنچه در بازی هایش بروز داده می شود، آگاهی یابد و معنای عمیق تر پدیده ها را درک کند. این رویکرد هم به درمانگر در تشخیص مشکلات کمک می کند و هم به کودک در پرورش معنا و مفهوم یابی یاری می رساند.
• بازی درمانی متمرکز بر کودک (راجرز): کارل راجرز بر اهمیت خودشکوفایی و پذیرش بی قید و شرط تأکید داشت. در این رویکرد، کودک محور درمان است و مشاور با همدلی و فراهم آوردن فضایی امن، به کودک امکان می دهد تا به توانایی های درونی خود برای حل مشکلات تکیه کند.
• بازی درمانی شناختی-رفتاری: این رویکرد بر تغییر الگوهای فکری و رفتاری ناکارآمد تمرکز دارد. بازی به عنوان ابزاری برای آموزش مهارت های جدید، شناسایی افکار منفی و تمرین رفتارهای مثبت استفاده می شود.
• بازی درمانی گشتالتی: با تأکید بر اینجا و اکنون و آگاهی از تجربیات لحظه ای، این رویکرد به کودک کمک می کند تا به احساسات و نیازهای فعلی خود آگاه شود و آن ها را ابراز کند.
• بازی درمانی رفتاری: این رویکرد بر هفت خصوصیت اصلاح رفتار تأکید دارد، از جمله تقویت مثبت، شکل دهی و خاموشی، به منظور تغییر رفتارهای نامطلوب و ایجاد رفتارهای سازگارانه.

بخش دوم: رویکردهای خاص و خلاقانه در بازی درمانی

این بخش از کتاب، فراتر از مبانی عمومی، به معرفی رویکردهای درمانی تخصصی و خلاقانه ای می پردازد که در بازی درمانی کودکان کاربرد دارند. تمرکز اصلی بر هنردرمانی و شن بازی است که هر دو ابزارهایی قدرتمند برای بیان احساسات و کار بر روی تعارضات درونی به شمار می روند.

فصل 4: هنر و بازی درمانی – بیان خلاقانه احساسات

هنردرمانی، یکی از شاخه های مهم بازی درمانی است که از فرآیند خلاقانه هنر برای کمک به کودکان در بیان افکار، احساسات و تجربیات استفاده می کند. این رویکرد بر این اصل استوار است که کودکان، به ویژه آنهایی که در بیان کلامی مشکل دارند، می توانند از طریق نقاشی، مجسمه سازی، کاردستی و سایر فعالیت های هنری، دنیای درونی خود را به نمایش بگذارند. هنردرمانی، بستری امن برای کشف و پردازش احساسات پیچیده مانند خشم، غم، ترس و اضطراب فراهم می آورد و به کودک امکان می دهد تا با این احساسات به شکلی سازنده مواجه شود.

علم شادی و نقش هنردرمانی در آن، از جمله مباحث مطرح شده در این فصل است. فعالیت های هنری، به طور طبیعی، حس رضایت، لذت و موفقیت را در کودک ایجاد می کنند که می تواند به افزایش عزت نفس و بهبود سلامت روان منجر شود. انتظار از هنردرمانی این است که به کودکان کمک کند تا با تعارضات درونی خود کنار بیایند، مهارت های حل مسئله را توسعه دهند، و ارتباطات بین فردی خود را بهبود بخشند. کاربردهای هنردرمانی در کودکان بسیار گسترده است و شامل درمان تروما، افسردگی، اضطراب و مشکلات رفتاری می شود. هنردرمانگر با تفسیر نمادها و محتوای آثار هنری کودک، به درک عمیق تری از وضعیت روانی او دست می یابد و از این طریق، مسیر درمان را هدایت می کند.

فصل 5: شن بازی – درمانی عمیق با یک جعبه شن

شن بازی درمانی، یکی دیگر از رویکردهای عمیق و نمادین در بازی درمانی است که به طور خاص در روانشناسی تحلیلی ریشه دارد. این روش درمانی شامل استفاده از یک جعبه شن و مجموعه ای از فیگورها و اشیاء کوچک است که کودک می تواند با آن ها صحنه ها و داستان هایی را در شن ایجاد کند. اهمیت شن بازی در توانایی آن برای دسترسی به لایه های عمیق تر ناخودآگاه کودک نهفته است، جایی که کلمات ممکن است نتوانند به آن نفوذ کنند.

نقش نمادین وسایل انتخابی کودک در محفظه شن بسیار حیاتی است. هر فیگور، هر شیء، و هر نحوه قرارگیری آن ها در شن، می تواند نمادی از افراد، روابط، احساسات یا تعارضات درونی کودک باشد. درمانگر با مشاهده و تحلیل صحنه های ایجاد شده توسط کودک، به درکی عمیق از دنیای درونی او دست می یابد. به عنوان مثال کاربردی از شن بازی درمانی، کتاب به نمونه ای از دورا کالف اشاره می کند که چگونه یک مراجع بزرگسال با انتخاب عروسک هایی برای خود و همسرش در جعبه شن، توانست احساسات سرکوب شده خود در مورد روابطش را بیان کند. این نمونه نشان می دهد که چگونه عروسک بت من با چهره دو قسمتی، نمادی از همسری با دو وجه خوب و بد بود و عروسک دختر کوچک، نمادی از خود درمانجو با احساس زمین گیر شدن و عدم انتخاب صحیح. این فرآیند به مراجع کمک کرد تا بدون نیاز به کلام، عمیق ترین مشکلات خود را به تصویر بکشد و درمانگر نیز بدون پیش داوری، به درک واقعی از وضعیت او برسد.

«وقتی در موقعیت شن بازی یا هر بازی درمانی قرار گرفتی، همه دانسته های قبلی ات را کنار بگذار تا مانع داوری ات نگردد و هیچ گونه پیش داوری براساس دانسته های قبلی خود نکنی.» – مریم دیباواجاری، مهران قائدی

برتری های شن بازی نسبت به سایر انواع بازی درمانی ها در قابلیت آن برای بیان ناخودآگاه، کار بر روی تروما و تعارضات عمیق، و ایجاد یک تجربه ملموس و سه بعدی از دنیای درونی کودک است. این روش به ویژه برای کودکانی که دچار تروما، اضطراب شدید یا مشکل در بیان کلامی هستند، بسیار مؤثر است.

بخش سوم: بازی درمانی برای اختلالات خاص کودکان

بخش سوم کتاب «بازی درمانی و مشاوره کودک» به کاربرد بازی درمانی در مواجهه با برخی از اختلالات شایع در دوران کودکی می پردازد. این بخش با رویکردی تشخیصی و درمانی، به بررسی دقیق لالی گزینشی و اختلال کم توجهی توأم با بیش فعالی (ADHD) می پردازد و راهکارهای عملی برای اجرای بازی درمانی را ارائه می دهد.

فصل 6: لالی گزینشی – تشخیص و راهکارهای درمانی

لالی گزینشی یک اختلال اضطرابی نادر است که در آن کودک، با وجود توانایی صحبت کردن و درک زبان، در موقعیت های خاص اجتماعی (مانند مدرسه یا در جمع غریبه ها) به صورت مداوم قادر به صحبت نیست. این فصل به تعریف، شیوع و علل احتمالی لالی گزینشی می پردازد. علل این اختلال می تواند شامل عوامل ژنتیکی، نوروبیولوژیکی، اضطراب اجتماعی، و تجربیات نامطلوب باشد. کودکان مبتلا به لالی گزینشی اغلب در محیط های تحصیلی با مشکلات جدی مواجه می شوند، زیرا عدم توانایی در برقراری ارتباط کلامی می تواند به سوءتفاهم ها، انزوای اجتماعی و افت تحصیلی منجر شود.

درمان لالی گزینشی نیازمند رویکردی چندوجهی و تیمی است که شامل بازی درمانی، رفتاردرمانی، و در برخی موارد، دارودرمانی می شود. برخی از روش های درمانی مؤثر شامل «شکل دهی» (تقویت تدریجی تلاش های کودک برای صحبت کردن)، «محو کردن محرک» (کاهش تدریجی اضطراب در حضور افراد جدید)، و «مواجهه تدریجی» (قرار دادن کودک در موقعیت های اجتماعی با حمایت کافی) است. بازی درمانی در این زمینه، فضایی امن و کم فشار را فراهم می کند تا کودک بتواند از طریق بازی های نمادین و غیرکلامی، اضطراب خود را کاهش دهد و به تدریج اعتماد به نفس لازم برای برقراری ارتباط کلامی را کسب کند.

فصل 7: اختلال کم توجهی توأم با بیش فعالی (ADHD) – رویکرد بازی درمانی

اختلال کم توجهی توأم با بیش فعالی (ADHD)، یکی از شایع ترین اختلالات عصبی-رشدی در کودکان است که با سه ویژگی اصلی مشخص می شود: کم توجهی، بیش فعالی و تکانشوری. کودکان مبتلا به ADHD در حفظ تمرکز، کنترل حرکات و مهار واکنش های آنی خود دچار چالش هستند. این فصل به تفصیل به این ویژگی ها، شیوع این اختلال و آزمون های تشخیصی آن می پردازد. تشخیص دقیق ADHD معمولاً نیازمند ارزیابی توسط متخصصان روانشناسی و پزشکی است.

درمان ADHD اغلب شامل ترکیبی از دارودرمانی، رفتاردرمانی و بازی درمانی است. استراتژی های درمانی با هدف کاهش علائم، بهبود عملکرد تحصیلی و اجتماعی، و افزایش کیفیت زندگی کودک تدوین می شوند. نقش بازی درمانی در مدیریت ADHD بسیار مهم است؛ بازی های ساختاریافته و هدفمند می توانند به کودکان در بهبود مهارت های تمرکزی، کنترل تکانشوری، توسعه مهارت های اجتماعی و تنظیم هیجان کمک کنند. بازی هایی که نیاز به برنامه ریزی، نوبت گیری و رعایت قوانین دارند، برای این کودکان بسیار مفید هستند.

این فصل همچنین راهنمایی های عملی برای والدین و معلمان کودکان ADHD ارائه می دهد. انتظارات واقع بینانه، ایجاد یک محیط منظم و ساختاریافته، استفاده از تقویت کننده های مثبت، و آموزش مهارت های سازمان دهی، از جمله راهکارهای پیشنهادی برای حمایت از این کودکان در خانه و مدرسه هستند. همکاری نزدیک بین والدین، معلمان و درمانگران برای موفقیت برنامه درمانی ضروری است.

فصل 8: اجرای عملی بازی درمانی – از پذیرش تا آغاز درمان

اجرای موفقیت آمیز بازی درمانی، فراتر از دانش نظری، نیازمند مهارت های عملی و حساسیت در تعامل با کودک است. این فصل به مراحل عملی اجرای بازی درمانی، از لحظه پذیرش کودک تا آغاز جلسات درمانی می پردازد. نحوه پذیرش کودکان و ایجاد فضایی امن و پذیرا در اتاق بازی درمانی، اولین و مهم ترین گام است. کودک باید احساس کند که محیط درمان، مکانی امن است که می تواند بدون ترس از قضاوت، خود واقعی اش را نشان دهد و احساسات خود را ابراز کند. مشاور باید با لحنی گرم و پذیرا، کودک را به اتاق بازی درمانی دعوت کند و به او اجازه دهد تا با محیط و اسباب بازی ها آشنا شود.

برای آغاز جلسات، استفاده از بازی های آغازین و یخ شکن می تواند به کاهش اضطراب اولیه کودک و ایجاد ارتباط کمک کند. این بازی ها، که اغلب ساده و سرگرم کننده هستند، به کودک اجازه می دهند تا به تدریج وارد فضای بازی درمانی شود و با مشاور ارتباط برقرار کند. مثلاً، «بازی قطره های خمیر» می تواند به کودک اجازه دهد تا خلاقیت خود را به نمایش بگذارد و با لمس و شکل دهی به خمیر، احساسات خود را به صورت غیرکلامی ابراز کند. «بازی فلوت نوازی» یا سایر بازی های موزیکال نیز می توانند به ایجاد فضایی شاد و آرامش بخش کمک کنند و زمینه را برای بازی های عمیق تر فراهم آورند. هدف اصلی در این مرحله، ایجاد رابطه ای محکم و مبتنی بر اعتماد است که سنگ بنای فرآیند درمانی موفق خواهد بود.

بخش چهارم: معرفی بازی های درمانی کاربردی و تکنیک های گروهی

بخش نهایی کتاب به معرفی مجموعه ای گسترده از بازی های درمانی کاربردی و تکنیک های گروهی می پردازد که برای حل مشکلات رفتاری و عاطفی رایج در کودکان طراحی شده اند. این بخش، جنبه عملی کتاب را تقویت می کند و ابزارهای ملموسی را در اختیار درمانگران، مشاوران و والدین قرار می دهد.

فصل 9: بازی های درمانی هدفمند برای مشکلات رایج کودکان

این فصل مجموعه ای از بازی های هدفمند را معرفی می کند که فراتر از تفریح صرف، دارای جنبه های تشخیصی و درمانی هستند و می توانند برای طیف وسیعی از مشکلات کودکان مورد استفاده قرار گیرند. این بازی ها به کودکان کمک می کنند تا احساسات خود را درک و بیان کنند، مهارت های مقابله ای را بیاموزند و راه حل هایی برای چالش هایشان پیدا کنند:

• مدیریت خشم: بازی خودتو نباز، به کودکان آموزش می دهد چگونه خشم خود را به شیوه ای سازنده مدیریت کنند و از رفتارهای پرخاشگرانه دوری کنند.
• کودکان طلاق: بازی هایی مانند عروسک بازی و پازل زندگی من، به کودکان کمک می کنند تا احساسات پیچیده خود در مورد جدایی والدین را پردازش کنند، حس امنیت را بازیابند و درک بهتری از تغییرات خانوادگی پیدا کنند.
• کودکان داغ دیده: بازی هایی برای بیان احساسات غم و اندوه، به کودکان اجازه می دهد تا با از دست دادن عزیزان خود کنار بیایند و مراحل سوگ را طی کنند.
• کودکان کتک خورده و آسیب دیده: بازی هایی که فضایی امن برای بیان تروما و بازسازی حس کنترل فراهم می کنند، مانند عروسک بازی برای کودکان آسیب دیده، نقش مهمی در فرآیند بهبودی دارند.
• کودکان پرخاشگر: بازی هایی که نیاز به رعایت نوبت، همکاری و حل مسئله بدون خشونت دارند، به کنترل تکانشگری و بهبود رفتارهای اجتماعی کمک می کنند.
• بیان احساسات و بهبود سلامت روان:
  • بازی احساسات مرد بیسکویتی: این بازی به کودکان کمک می کند تا احساسات مختلف را شناسایی و نام گذاری کنند و آن ها را با واکنش های فیزیکی مرتبط سازند.
  • بازی کیف احساس بهتر: به کودکان می آموزد چگونه با استفاده از استراتژی های مختلف، احساسات منفی خود را مدیریت کرده و به سمت احساسات مثبت تر حرکت کنند.
  • بازی پروانه ها در شکمم: برای مقابله با اضطراب و احساسات ناخوشایند جسمی.
  • بازی دیوانگی: به کودکان اجازه می دهد تا بدون قضاوت، احساسات شدید و دیوانه وار خود را در فضایی امن تخلیه کنند.
• بازی های برای کودکان آسیب دیده: مانند استفاده از عروسک در خلق یک مراجع نمادی که به کودکان امکان می دهد داستان های درونی خود را از طریق عروسک ها بیان کنند.
• بازی هایی مانند بازی وزنه و بادکنک، بازی جاسوسی و حرکت پنهانی، بازی جستجوی عوامل از بین برنده آلودگی ها و بازی این CD زندگی منه نیز به منظور تقویت عزت نفس، توسعه مهارت های اجتماعی، و بهبود تصویر ذهنی از خود طراحی شده اند.

فصل 10: بازی درمانی برای کودکان مورد غفلت واقع شده

این فصل به طور خاص به بازی درمانی برای کودکانی می پردازد که مورد غفلت واقع شده اند، با تمرکز بر مفهوم اضطراب و بیماری روانی در نظریه آدلر. از دیدگاه آدلر، بسیاری از مشکلات رفتاری کودکان ناشی از احساس حقارت و تلاش برای دستیابی به احساس تعلق و اهمیت است. کودکانی که مورد غفلت قرار می گیرند، ممکن است به شیوه های ناکارآمدی برای جلب توجه یا اثبات خود متوسل شوند.

• کودکانی که جلب توجه می کنند: این کودکان ممکن است رفتارهایی از خود نشان دهند که به طور مداوم به دنبال دریافت توجه، حتی توجه منفی، هستند. بازی درمانی برای این گروه بر آموزش مهارت های جلب توجه مثبت و سازنده تمرکز دارد.
• کودکانی که ریاست طلب هستند: این کودکان تلاش می کنند تا کنترل را در دست بگیرند و بر دیگران اعمال قدرت کنند. بازی هایی که نیاز به همکاری، نوبت گیری و احترام به قوانین دارند، می توانند به آن ها کمک کنند تا به شکلی سازنده تر با دیگران تعامل کنند.
• کودکانی که گوشه گیر هستند: این گروه از کودکان ممکن است به دلیل احساس حقارت یا ترس از طرد شدن، از تعاملات اجتماعی دوری کنند. بازی درمانی برای آن ها بر ایجاد فضایی امن و تشویق به مشارکت تدریجی در بازی های گروهی یا فردی تمرکز دارد تا اعتماد به نفس آن ها افزایش یابد.

فصل 11: 10 تکنیک مؤثر بازی درمانی گروهی

بازی درمانی گروهی، فرصت های بی نظیری برای کودکان فراهم می آورد تا مهارت های اجتماعی را بیاموزند، با همسالان خود تعامل کنند و احساسات خود را در یک محیط حمایتی به اشتراک بگذارند. این فصل به معرفی 10 تکنیک مؤثر بازی درمانی گروهی می پردازد که هر یک برای اهداف خاصی طراحی شده اند:

1. بازی کلمات احساسی: کمک به شناسایی و بیان احساسات مختلف.
2. بازی صندلی ها: تقویت مهارت های اجتماعی، نوبت گیری و مدیریت خشم.
3. بازی زندگی ات را رنگ آمیزی کن: بیان خلاقانه تجربیات و احساسات زندگی.
4. بازی بلند کردن میله های رنگی: کار تیمی، همکاری و حل مسئله.
5. بازی بادکنک خشم: تخلیه و مدیریت احساس خشم به روشی امن.
6. بازی زنگ ساعت: بهبود تمرکز و مهارت های گوش دادن.
7. بازی پانتومیم: بیان غیرکلامی احساسات و تقویت همدلی.
8. بازی حباب سازی (آموزش تن آرامی): آموزش تکنیک های آرام سازی و کاهش اضطراب.
9. بازی قوطی نگرانی: شناسایی و مدیریت نگرانی ها و ترس ها.
10. بازی کلاه مهمانی روی هیولا: مقابله با ترس ها و پذیرش جنبه های متفاوت خود.

جمع بندی و نتیجه گیری: چرا بازی درمانی یک ابزار قدرتمند است؟

کتاب «بازی درمانی و مشاوره کودک» نوشته مریم دیباواجاری و مهران قائدی، اثری ارزشمند و راهگشا در حوزه روانشناسی کودک است که نقش بی بدیل بازی را در فرآیند رشد، تشخیص و درمان مشکلات روانشناختی کودکان به شیوه ای جامع و علمی تبیین می کند. این کتاب نه تنها به تعریف و تاریخچه بازی درمانی می پردازد، بلکه با معرفی نظریه های بنیادین و رویکردهای نوین، به ویژه روش سقراطی، افق های جدیدی را در این زمینه می گشاید.

اهمیت کتاب در ارائه مدل های عملی و بازی های هدفمند برای طیف وسیعی از اختلالات مانند لالی گزینشی، ADHD، مشکلات کودکان آسیب دیده و مورد غفلت واقع شده است. این بازی ها، ابزارهایی قدرتمند در دست درمانگران، مشاوران و حتی والدین هستند تا با زبانی که کودکان به بهترین شکل آن را می فهمند – یعنی بازی – با آن ها ارتباط برقرار کرده و به آن ها در مسیر بهبودی و رشد کمک کنند. بازی درمانی، فراتر از یک سرگرمی، پلی است به دنیای درونی کودک، جایی که می توان از طریق آن، ریشه های مشکلات را کشف کرد و بذرهای سلامت روان را کاشت.

با مطالعه این خلاصه، خوانندگان می توانند با مهم ترین دستاوردهای کتاب و ارزش آن در حوزه روانشناسی کودک آشنا شوند. این اثر تأکید می کند که بازی درمانی، نه تنها یک ابزار درمانی مؤثر است، بلکه رویکردی انسانی و همدلانه برای درک و حمایت از کودکان در مواجهه با چالش های زندگی است. برای درک عمیق تر و بهره مندی کامل از جزئیات و مثال های غنی ارائه شده، مطالعه کامل کتاب اصلی به شدت توصیه می شود. همچنین، در صورت نیاز به راهنمایی تخصصی، مشاوره با متخصصین روانشناسی کودک و بازی درمانی ضروری است تا بهترین راهکارها برای هر کودک به صورت منحصر به فرد اتخاذ شود.

درباره نویسندگان: مریم دیباواجاری و مهران قائدی

مریم دیباواجاری و مهران قائدی از نویسندگان و پژوهشگران برجسته در حوزه روانشناسی و مشاوره، به ویژه در زمینه کودکان هستند. این دو نویسنده با تخصص و تجربه خود، اثری جامع و کاربردی را در زمینه بازی درمانی ارائه داده اند که به عنوان منبعی معتبر برای دانشجویان و متخصصین این حوزه شناخته می شود.

تخصص اصلی آن ها بر مباحث روانشناسی کودک، بازی درمانی و روش های نوین مشاوره متمرکز است. مریم دیباواجاری و مهران قائدی با تلفیق دانش نظری و تجربیات بالینی، به تحلیل عمیق پدیده های روانشناختی در کودکان می پردازند و راهکارهای عملی و مبتنی بر شواهد را برای کمک به آن ها ارائه می دهند. کتاب «بازی درمانی و مشاوره کودک» نمادی از تعهد آن ها به پیشرفت این حوزه و ارتقاء سلامت روان کودکان است و به واسطه رویکرد نوآورانه خود، به ویژه در مورد استفاده از روش سقراطی، از جایگاه ویژه ای برخوردار است.